Page 229 - Dac San BK 2013

Đơn thuần về vị trí, trong một làng chẳng hạn, có Bến Tranh ở Mỹ Tho, Bến Lức ở Long An (đáng lý là
Xóm Trên, Xóm Dưới, Xóm Trong, Xóm Ngoài, Xóm lứt, là một loại cây nhỏ lá nhỏ, rễ dùng làm thuốc, đông
Chùa, Xóm Đình... y gọi là sài hồ).
Về các mục tiêu sản xuất và thương mại, ngày nay
cách phân biệt các xóm chỉ còn ở nông thôn mà không Bến Tre
còn phổ biến ở thành thị. Trường hợp hình thành tên gọi Bến Tre thật đặc
Những địa danh còn sót lại về xóm ở khu vực Sài biệt, vì đó là sự gán ghép giữa tiếng Khmer và tiếng
Gòn, Chợ Lớn: vùng phụ cận chợ Bà Chiểu có Xóm Việt. Xưa kia người Khmer gọi nơi đó là Srok Treay -
Giá, Xóm Gà. Gò Vấp có Xóm Thơm. Quận 4 có Xóm srok là xứ,treay là cá. Sau người Việt thay chỗ người
Chiếu. Chợ Lớn có Xóm Than, Xóm Củi, Xóm Vôi, Khmer đến sinh sống làm chủ chốn đó, biến chữ srok
Xóm Trĩ (Trĩ là những nhánh cây hay thân cây suôn sẻ thành Bến nhưng chữ treay không dịch là cá mà phát
to cỡ bằng ngón chân cái, dài chừng 2 mét, dùng để âm theo tiếng Khmer thành Tre. Quả tình nơi đó không
làm rào, làm luới hay làm bủa để nuôi tằm). có tre mà thật nhiều tôm cá.

Thủ Một số trường hợp khác
là danh từ chỉ đồn canh gác dọc theo các đường Có một số địa danh được hình thành do vị trí liên
sông, vì khá phổ biến thời trước nên "thủ" đã đi vào hệ đến giao thông, như ngã năm, ngã bảy, cầu,
một số địa danh hiện nay hãy còn thông dụng, như:Thủ rạch...thêm vào đặc điểm của vị trí đó, hoặc tên riêng
Đức, Thủ Thiêm, Thủ Ngữ (Sài Gòn), Thủ Thừa (Long của một nhân vật có tiếng ở tại vị trí đó. Ở Sài Gòn có
An),Thủ Dầu Một (Bình Dương). Đức, Thiêm, Ngữ, rất nhiều địa danh được hình thành theo cách này: Ngả
Thừa có lẽ là tên những viên chức được cử đến cai Tư Bảy Hiền, Ngã Năm Chuồng Chó, Ngã Ba Ông
quản các thủ này và đã giữ chức vụ khá lâu nên tên của Tạ...Ở Trà Vinh có Cầu Ngang đã trở thành tên của
họ đã được người dân gắn liền với nơi làm việc của họ. một quận. Trường hợp hình thành của địa danh Nhà Bè
Còn Thủ Dầu Một thì ở thủ đó ngày xưa có một cây khá đặc biệt, đó là vị trí ngã ba sông, nơi gặp nhau của
dầu mọc lẻ loi. 2 con sông Đồng Nai và Bến Nghé trước khi nhập lại
thành sông Lòng Tảo. Lúc ròng, nước của hai con sông
Thủ Đức đổ ra rất mạnh thuyền bè không thể đi được, phải đậu
Ai chẳng một lần nghe nói đến nem Thủ Đức. lại đợi con nước lớn để nương theo sức nước mà về
Người ta nhắc đến cái địa danh Thủ Đức, Xuân Trường theo hai hướng Gia Định hoặc Đồng Nai.
như là một nơi danh thắng để giai nhân, tài tử, tao nhân "Nhà Bè nước chảy chia hai,
mặc khách đến đây thưởng thức phong quang. Ai về Gia Định, Đồng Nai thì về."
Theo lời truyền khẩu của các vị bô lão ở địa Tương truyền có ông Thủ Huồng là một viên chức
phương : Khi xưa, có vị thủ đồn đầu tiên ở nơi này tên cai quản "thủ" ở vùng đó, tham nhũng nổi tiếng. Có lần
là Đức. Đến sau, ông Tạ Dương Minh đứng ra qui dân nằm mơ thấy cảnh mình chết bị xuống âm phủ phải
lập chợ buôn bán, nhớ đến công vị thủ đồn tên Đức, đền trả những tội lỗi khi còn sống. Sau đó ông từ chức
nên lấy tên và chức tước của ông mà đặt cho chợ, gọi và bắt đầu làm phúc bố thí rất nhiều; một trong những
là chợ Thủ Đức nay đã thành danh. việc làm phúc của ông là làm một cái bè lớn ở giữa
sông trên đó làm nhà, để sẵn những lu nước và củi lửa.
Bến Những ghe thuyền đợi nước lớn có thể cặp đó lên bè để
ban đầu là chỗ có đủ điều kiện thuận tiện cho nấu cơm và nghỉ ngơi. Địa danh Nhà Bè bắt nguồn từ
thuyền ghe ghé vào bờ hoặc đậu lại do yêu cầu chuyên đó.
chở, lên xuống hàng. Sau này nghĩa rộng ra cho cả xe
đò,xe hàng, xe lam... Gò Vấp
Cũng như chợ, bến thường được phân biệt và đặt Gò Vấp là tên một quận của tỉnh Gia Định. Gọi là
tên theo các loại hàng được cất lên nhiều nhất. Một số Gò Vấp có ý nghĩa gì ? Chúng tôi đã dụng công ra tìm
tên bến đặt theo cách này đã trở thành tên riêng của những sử sách và hỏi thăm các vị bô lão, nhưng chẳng
một số địa phương, như: Bến Cỏ, Bến Súc, Bến Củi ở tìm hiểu được gì đích xác.
Bình Dương. Bến Đá ở Thủ Đức.Bến Gỗ ở Biên Hoà. Tuy nhiên, theo truyền thuyết, cũng có thể tin
Ngoài ra bến cũng còn có thể được đặt tên theo một được, địa danh mang tên Gò Vấp, vì lúc trước nơi ấy là
đặc điểm nào ở đó, như một loại cây, cỏ nào mọc nhiều một ngọn đồi trồng cây Vấp (theo tiếng Chàm gọi là
ở đó, và cũng trở thành tên của một địa phương, như: Krai, tiếng Việt là Vấp hay Lùn). Thứ cây Vấp là thứ

___________________________________________________________________________________

Đặc San Bất Khuất 2013 – Khóa 8 B+C/72 TB/TX 228