TRIẾT LƯ GIÁO DỤC


Tác giả: Đào Hiếu.


Tháng 9 năm 2007, Học viện Quản lư Giáo dục trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam tổ chức hội thảo khoa học “Triết lư giáo dục Việt Nam” nhằm t́m câu trả lời cho các câu hỏi: Triết lư giáo dục là ǵ? Việt Nam đă có triết lư giáo dục chưa? Tại sao triết lư giáo dục lại quan trọng?...

Theo tường tŕnh của Tạp chí Cộng sản, Hội Nghị này vẫn chưa đưa ra được một định nghĩa cụ thể về triết lư giáo dục của Việt Nam.

Tôi tự hỏi: Triết lư Giáo Dục là cái ǵ mà cả một đội ngũ trí thức trong Học viện Quản lư Giáo dục phải hội thảo, tham luận, căi nhau chí chóe mà vẫn không t́m được một định nghĩa.

Nhớ hồi xưa đi học, đến trường thấy cái bảng to tổ bố: “Tiên học lễ, hậu học văn” th́ hiểu ngay câu đó nghĩa là ǵ, bởi nó quá quen thuộc.

Rồi cứ thế mà học. Năm đầu thi vào lớp Đệ Thất (lớp 6) 70% bị đánh rớt cho nên số 30% trúng tuyển là xứng đáng. Đến năm Đệ Tứ (lớp 9) lại thi lấy bằng trung học đệ nhất cấp, loại thêm một số học sinh dốt. Năm Đệ Nhị (lớp 11) thi tú tài phần Một, lại rụng thêm một số nữa. Cho nên học sinh lớp Đệ Nhất (lớp 12) coi như là những hạt gạo trên sàng, nhưng khi thi tú tài toàn phần cũng chỉ đậu chừng 20%. Số 80% thi rớt hoặc là học lại, hoặc là vô trường sĩ quan Thủ Đức.

Tôi may mắn được học đại học, đến lúc tốt nghiệp vẫn chưa biết và chưa từng nghe nói TRIẾT LƯ GIÁO DỤC của chế độ Việt Nam Cộng Ḥa là ǵ.

Có lẽ các đồng môn của tôi thời ấy cũng chẳng ai biết. Và h́nh như cũng chẳng ai quan tâm đến cái “triết lư” ấy.

Thế hệ chúng tôi học mà chẳng cần thứ “triết lư giáo dục” nào cả. Vậy mà thằng nào tốt nghiệp cũng có kiến thức đa dạng từ Toán học, Sinh học, Triết học,

Văn chương Hán Nôm, Văn học hiện đại, văn học nước ngoài và tŕnh độ ngoại ngữ kém nhất cũng là “có thể giao tiếp”. Chưa kể các cử nhân Văn chương Anh, Pháp th́ các tài liệu giáo khoa đều viết bằng ngoại ngữ, và giáo sư cũng giảng dạy bằng tiếng Anh hoặc Pháp.

Riêng trường đại học Y khoa th́ ngoài những môn phụ, c̣n các môn chính th́ đều viết bằng tiếng Pháp. Cho nên các bác sĩ y khoa thời ấy khi ra trường đều giỏi tiếng Pháp và hoàn toàn có khả năng tham khảo sách của ngành y viết bằng tiếng Pháp.

Văn cương chữ Hán th́ chúng tôi học không nhiều nhưng cũng có những kiến thức cơ bản rất quư báu chẳng hạn như về thơ chúng tôi học các nguyên tác của Lư Bạch, Đỗ Phủ, Tô Đông Pha, Bạch Cư Dị, Lư Thường Ẩn, thơ chữ Hán của Nguyễn Du v.v…

Về văn xuôi th́ học “Tạp thuyết Tứ” của Hàn Dũ, “Quân Trung Từ Mệnh Tập” của Nguyễn Trăi, “Vũ Trung Tùy Bút” của Phạm Đ́nh Hổ, “Chinh Phụ Ngâm” của Đặng Trần Côn (Đoàn Thị Điểm dịch là “Chinh Phụ Ngâm Khúc Diễn Ca”.)

Thơ văn chữ Nôm th́ học Nguyễn Công Trứ, Cao Bá Quát, Trần Tế Xương, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan…

Văn chương quốc ngữ th́ học Tự Lực Văn Đoàn như Khái Hưng Nhất Linh, Thạch Lam…

Chương tŕnh học phong phú như vậy nhưng chẳng ai biết là nền giáo dục Việt Nam Cộng ḥa đă dạy chúng tôi theo một thứ “triết lư giáo dục nào”. Măi về sau này, khi đă “già chát” trong dịp t́nh cờ đọc ở đâu đó mới biết là chế độ Việt Nam Cộng Ḥa cũng có “triết lư giáo dục”. Đó là: “NHÂN BẢN, DÂN TỘC, VÀ KHAI PHÓNG”. Lạy Chúa! Khi biết được câu “triết lư” ấy th́ cái chế độ mà tôi đă mang ơn dạy dỗ (hoàn toàn miễn phí) đă không c̣n nữa!

Tóm lại, cái gọi là “triết lư giáo dục” chẳng qua chỉ là những ḍng quảng cáo đại loại như: “Anh nào vợ bỏ vợ chê, uống nước tăng lực vợ mê tới già”. Hoặc: “An toàn trên xa lộ, thanh lịch trên đường phố. Đó là Suzuki!” hoặc những ḍng quảng cáo của công ty bảo hiểm nhân thọ: “Luôn luôn lắng nghe, lâu lâu mới hiểu”…. chứ chẳng là cái ǵ quan trọng.

Điều quan trọng của một nền giáo dục là: kiến thức cần thiết và đúng (không dạy những thứ vô bổ và bị bóp méo), thầy dạy giỏi (không dạy qua loa để bắt học thêm), tṛ học giỏi, tuyển sinh chặt chẽ, thi tốt nghiệp nghiêm minh và chất lượng… th́ đất nước sẽ có những người thực tài. C̣n nếu cứ chạy theo chỉ tiêu, chạy theo thành tích… như hiện nay, th́ cho dù có mười cái “triết lư giáo dục” cũng chỉ là những lời nhảm nhí.

Ngày 1/6/2025
ĐÀO HIẾU.