DÙNG DẤU HỎI – NGÃ
Hỏi — Sắc — Ngang
Ngã — Huyền — Nặng
“Chữ Việt” Thời Sài Gòn xưa
DÙNG DẤU HỎI – NGÃ
chỉ nhắc cái cơ bản dễ nhớ để viết chính tả tương đối ổn và hạn chế
lỗi ở mức thấp nhất .
1 . DÙNG TỪ LÁY THEO QUI ƯỚC :
– Dấu Hỏi đi với Sắc và Ngang .
– Dấu Ngã đi với Huyền và Nặng .
HỎI + SẮC :
– Gởi gắm , thổn thức , rải rác , khoảnh khắc , rẻ rúng , tử tế ,
cảnh cáo , sửng sốt , hảo hán , phản phúc , phản kháng , rửa ráy ,
quả quyết , khủng khiếp , khỏe khoắn , nhảm nhí , lở loét , lảnh lót
, bảo bối , thưởng thức , thẳng thắn , thảng thốt , hiển hách , nhỏ
nhắn , chải chuốt , rả rích , phảng phất , lả lướt , bổ báng , sản
xuất .
– Mát mẻ , sắc sảo , mắng mỏ , vất vả , hối hả , hớn hở , xối xả ,
bóng bẩy , nóng nảy , sắp sửa , sắm sửa , hớt hải , lấp lửng , khúc
khuỷu , tá lả , rác rưởi , trống trải , cứng cỏi , sáng sủa , sến
sẩm , xấp xỉ , lém lỉnh , láu lỉnh , ngắn ngủi , chống chỏi , hốt
hoảng , rắn rỏi , tức tưởi , chúi nhủi , nhắc nhở , nức nở , sấn sổ
, ngất ngưởng , thắc thỏm , thấp thỏm , trắc trở , tráo trở , béo bở
, ngái ngủ , gắt gỏng , kém cỏi , khấp khểnh , cáu kỉnh , kháu khỉnh
, thất thểu , khốn khổ , tán tỉnh , ngúng nguẩy .
HỎI + NGANG :
– Nhỏ nhen , nhởn nhơ , ngẩn ngơ , vẩn vơ , lẳng lơ , lẻ loi , hỏi
han , nở nang , nể nang , ngổn ngang , dở dang , giỏi giang , sửa
sang , thở than , mỏng manh , chỉn chu , dửng dưng , trả treo , tả
tơi , bỏ bê , mải mê , chở che , bảnh bao , hẩm hiu , phẳng phiu ,
khẳng khiu , rủi ro , mỉa mai , trẻ trung , nghỉ ngơi , ngủ nghê ,
tỉ tê , xỏ xiên , ngả nghiêng , đảo điên , hiển nhiên , lẻ loi ,
thảnh thơi , sản sinh .
– Dư dả , chăm chỉ , năn nỉ , thư thả , thon thả , thoang thoảng ,
trong trẻo , trăn trở , vui vẻ , thơ thẩn , thanh thản , mơn mởn ,
xăm xỉa , lêu lổng , hư hỏng , căng thẳng , dai dẳng , xây xẩm , san
sẻ , xoay sở , hăm hở , xa xỉ , ngoe nguẩy , phe phẩy , đông đủ ,
tanh tưởi , chưng hửng , tiu nghỉu , sang sảng , nham nhở , chao đảo
, gây gổ , sơ hở , cơ sở , tin tưởng , năng nổ , cưa cẩm , thăm thẳm
, đưa đẩy , tưng tửng , say xỉn
NGÃ + HUYỀN :
– Bẽ bàng , vẫy vùng , nõn nà , vững vàng , đẫy đà , phũ phàng , bão
bùng , sỗ sàng , vỗ về , rõ ràng , vẽ vời , sững sờ , ngỡ ngàng ,
hỗn hào , hãi hùng , sẵn sàng , kỹ càng , não nề , khẽ khàng , mỡ
màng , lỡ làng .
Gần gũi , liều lĩnh , lầm lỗi , gìn giữ , buồn bã , tầm tã , suồng
sã , rầu rĩ , thờ thẫn , hờ hững , sàm sỡ , xoàng xĩnh , phè phỡn ,
bừa bãi , thừa thãi , nghề ngỗng , lừng lẫy , ruồng rẫy , lờ lững ,
đằng đẵng , mò mẫm , lầm lũi , nhàn nhã, bằng hữu.
NGÃ + NẶNG :
– Lãng mạn , lũ lụt , hãm hại , nhẫn nhịn , lễ lộc , lỗi lạc , rũ
rượi , lưỡng lự , chễm chệ , nhã nhặn , mẫu mực , chững chạc , dõng
dạc , dữ dội , cãi cọ , nhão nhoẹt , kẽo kẹt , kĩu kịt , nhễ nhại ,
rõ rệt , lẫn lộn
– Gọn ghẽ , ngạo nghễ , vạm vỡ , lặng lẽ , lạnh lẽo , bạc bẽo , sặc
sỡ , rực rỡ , rộn rã , vội vã , nghiệt ngã , hậu hĩ , hậu hĩnh , ngộ
nghĩnh , gạt gẫm , hụt hẫng , dựa dẫm , nhẹ nhõm , bập bõm , chập
chững , mạnh mẽ , chặt chẽ , sạch sẽ , ngặt nghẽo , khập khiễng ,
đục đẽo , ruộng rẫy , giặc giã , giặt giũ , giận dỗi , bụ bẫm , dạy
dỗ , gặp gỡ , dụ dỗ , lạ lẫm , rộng rãi , tục tĩu , nhục nhã , dạn
dĩ , rạng rỡ , rệu rã .
* TỪ KÉP LÀ TỪ THƯỜNG ĐI MỘT CẶP DẤU HỎI HOẶC NGÃ .
– Lã chã , bỗ bã , bẽn lẽn , bỡ ngỡ , mỹ mãn , dễ dãi , cũn cỡn ,
lững thững , ngẫm nghĩ , lỗ lã , lẽo đẽo , nhõng nhẽo , mũm mĩm ,
mẫu mã , vĩnh viễn , nhễu nhão .
– Thỏ thẻ , đỏng đảnh , lẻ tẻ , của cải , lẩm bẩm , lẩm cẩm , lảm
nhảm , hể hả , kể lể , nhỏng nhảnh , lủng củng , thỉnh thoảng , lảo
đảo , tỉ mỉ , thủ thỉ , lảng vảng , rủng rỉnh , loảng xoảng , hổn
hển , lủng lẳng , lỏng lẻo , lải nhải , tủm tỉm , bủn rủn , xởi lởi
, tẩn mẩn , lẩn quẩn , thỏn mỏn , chỏn lỏn , giả lả , bải hoải , bổi
hổi , lẩn thẩn , lởm chởm , rỉ rả , thủng thẳng , bỏm bẻm , nhỏm
nhẻm , xiểng niểng , lẩy bẩy
2 . TỪ NGUYÊN ÂM : DẤU HỎI
Ủa , ổi , ổng , ẩu , ủng , ỷ , ổn , ửng , ổ , ủy , ỏn ẻn , ong ỏng ,
im ỉm , âm ỉ , ấp ủ , ảo ảnh , ăn ở , êm ả , oi ả , yên ả , óng ả ,
ẩn ý , an ủi , ỉ ôi , ẩm ướt , ủ ê , uể oải , ít ỏi , ủn ỉn , oan
uổng , ăng ẳng , ư ử , oẳn tù tì , ẻo lả , ủ rũ , yểu điệu , ỉu xìu
, ảm đạm , uyển chuyển , quan ải , oản xôi , yểm trợ ( trừ : ễnh ,
ưỡn , ẵm , ỡm )
3 . TỪ HÁN VIỆT BẮT ĐẦU LÀ M , N , NH , L , V , D , NG THÌ DẤU
NGÃ , CÁC CHỮ KHÁC DẤU HỎI .
Ghi nhớ 7 chữ này bằng câu “ Mình Nên Nhớ Là Viết Dấu Ngã “
– M : Mỹ nhân , Mẫu giáo , Mã đáo , Mãn nguyện , Mãng xà , Mãnh lực
, Mẫn cán , Miễn nhiệm , Mão mũ
– N : Não bộ , Nữ nhi , Noãn hoa , Nỗ lực , Nã ( truy nã )
– NH : Nhẫn tâm , Nhãn tiền , Nhiễu loạn , Nhũ mẫu , Nhã nhạc , Nhã
nhặn , Nhuyễn thể , Nhĩ ( mộc nhĩ ) , Nhưỡng ( thổ nhưỡng)
– L : Lão gia , Lễ nghi , Lĩnh hội , Lỗi lạc , Lữ khách , Lãng tử ,
Lưỡng tính , Lãnh địa , Luỹ thành , Lãm nguyệt , Lẫm liệt
– V : Vãn hồi , Viễn xứ , Vĩ đại , Võ sư , Vũ trang , Vĩnh hằng ,
Vững chãi
– D : Diễm phúc , Dũng khí , Dưỡng dục , Dĩ nhiên , Dõng dạc , Diễu
hành , Dã ngoại , Dã tâm , Diễn thuyết
– NG : Nghĩa hiệp , Ngũ cốc , Ngữ hệ , Ngẫu nhiên , Nghiễm nhiên ,
Ngưỡng mộ , Ngã ( bản ngã )
4 . HỌ VÀ TRẠNG TỪ : DẤU NGÃ
– Họ Nguyễn , Võ , Vũ , Đỗ , Doãn , Lữ , Lã , Mã , Liễu , Nhữ
– Cũng , vẫn , sẽ , mãi , đã , những , hỡi , hễ , lẽ ra , mỗi , nữa
, dẫu …
5 . DÙNG DẤU BẰNG CÁCH SUY LUẬN THEO NGHĨA .
Ví dụ :
NỔI – NỖI :
– Chỉ sự trổi lên hơn mức bình thường thì dấu hỏi ( nổi trội , nổi
bật , nổi danh , nổi tiếng , nổi mụn , nổi gân , nổi điên , nổi giận
, nổi xung , nổi hứng , nổi sóng , nổi bọt , nổi dậy , chợ nổi ,
nông nổi , làm nổi , trôi nổi , hết nói nổi , chịu hết nổi , gánh
không nổi )
– Cái nào mang tính biểu cảm thì dấu ngã ( khổ nỗi , đến nỗi nào ,
làm gì nên nỗi , nỗi lòng , nỗi niềm , nỗi ước ao , nỗi nhục , nỗi
oan , nỗi hận , nỗi nhớ )
NGHỈ – NGHĨ :
– Liên quan đến sự dừng lại một hoạt động thì dấu hỏi ( nghỉ ngơi ,
nghỉ học , nghỉ việc , nghỉ hè , nghỉ lễ , nghỉ mệt , nghỉ dưỡng ,
nghỉ chơi , nghỉ mát , nghỉ thở , nghiêm nghỉ , nhà nghỉ , an nghỉ )
– Thể hiện cảm xúc suy nghĩ thì dấu ngã ( nghĩ ngợi , suy nghĩ ,
ngẫm nghĩ , nghĩ cách , thầm nghĩ , nghĩ quẫn , nghĩ bậy , cạn nghĩ
)
MẢNH – MÃNH :
– Cái nào gợi hình dáng thì dấu hỏi ( mảnh trăng , mảnh ruộng , mảnh
vườn , mảnh đất , mảnh xương , mảnh sành , mảnh vỡ , mảnh khảnh ,
mảnh mai , mảnh khăn , mảnh áo , mảnh vá , mảnh tình , mỏng mảnh )
Thể hiện tính chất thì dấu ngã (dũng mãnh , mãnh liệt, ranh mãnh, ma
mãnh, mãnh hổ, mãnh thú, mãnh lực ..)
KỶ – KỸ :
– Gắn với bản thân con người thì dấu hỏi (kỷ vật, kỷ niệm, kỷ luật,
kỷ lục , kỷ yếu, ích kỷ, tự kỷ, vị kỷ, tri kỷ, thế kỷ, thập kỷ)
– Gắn với kỹ thuật, trình độ thao tác thì dấu ngã ( Kỹ nghệ, kỹ
năng, kỹ xảo, kỹ thuật, kỹ sư, kỹ nữ, kỹ lưỡng, kỹ càng , kỹ tính,
nghĩ kỹ, giấu kỹ, tuyệt kỹ )
CHÚ Ý :
Qui ước cơ bản chứ không tuyệt đối, vẫn có một số từ ngoại lệ không
theo qui ước trên như :
HỎI + NẶNG : – Hủ tục, hủ bại.
Chữ “nữa” viết dấu ngã trong đa số trường hợp, chỉ khi nói về số
lượng chia hai như "phân nửa”, “một nửa”, thì viết dấu hỏi.
Bài viết có thể hữu ích (有益) cho những ai thường phạm lỗi chính tả
“hỏi ngã”.
Tuy nhiên, phải nên nói rõ hơn là luật “trắc, bằng” thường đi kèm
theo với dấu “hỏi” và “nặng huyền” thì thường đi kèm với dấu “ngã”
thì chỉ nên áp dụng với chữ kép “thuần” Việt mà thôi. Còn nếu là
những từ kép Hán Việt thì “quy luật” đó không có được hiệu nghiệm
cho lắm.
Tôi xin cho thí dụ:
Ví dụ như chữ “sản xuất” (產出) ở trên là tiếng Hán Việt và “tình
cờ” nó đi theo cái luật “bằng, trắc”. Tuy nhiên, nếu là “cộng sản”
(共產) hay “tài sản” (財產) thì nó lại không có hợp với luật “huyền
nặng”!
Lý do là vì chữ Hán Việt không hề thay đổi từ “hỏi” sang “ngã” hay
ngược lại, khi cái chữ đó đi kẹp với những chữ có những dấu khác
nhau.
Một khi chữ “sản” đã được viết với dấu “hỏi” rồi thì cho dù nó có đi
kẹp với dấu gì đi nữa thì nó vẫn phải viết với dấu hỏi mà thôi.
Giống như chữ “phản ứng” (反應) thì là đúng với quy luật, dấu “hỏi” đi
kèm với dấu “sắc”, nhưng “phản hồi” (反囘) thì không theo quy luật vì
viết với dấu hỏi, nhưng lại đi kèm theo với dấu “huyền” !
Sưu tầm
Mẹo Vặt
Mẹo vặt hàng ngày
Giữ giày màu trắng
luôn mới và sạch sẽ
18 lý do tuyệt vời
để ăn dưa leo
Vái lạy
Phải làm gì khi
gặp sự cố hỏa hoạn?
5 tuyệt chiêu trên điện thoại của bạn
Giấy nhôm - Aluminum foil
Bữa ăn tối
Có thể các bạn chưa
biết?
Diệt gián tận gốc
bằng.... bia
4 động tác đơn
giản phòng chống đột quỵ...
Bạc hà – Vị
thuốc kháng khuẩn tự nhiên, lợi tiêu hoá
Dùng dấu hỏi - ngã
Tự cứu mạng mình
Thăng Long -
Tốt cho sức khòe
Dùng dấu hỏi - ngã
Cách đơn giản
để đuổi gián, muỗi, kiến...
Mẹo nhỏ
rất hay
Bài thơ dạy chữa
bệnh ...
Mẹo vặt về cell phone
Mẹo vặt trong bếp với hành tây
Cách
thoát hiểm khi xe hơi rơi xuống nước
Khử mùi hôi trong
nhà
16 mẹo hay với kem
đánh răng
Gừng + dấm = Tác
dụng chữa bệnh thần kỳ
13 mẹo vặt dùng trong nhà
4 Things you might not have
known about your Cell Phone
Mẹo hay từ cà chua...
Thần dược Aspirin: bảy
công dụng mới bất ngờ
Cách nấu mì gói
Làm gì khi điện
thoại bị rơi vào nước?
Những mẹo vặt hữu
ích mà bạn nên biết
24 mẹo hay trị
bệnh từ nhà bếp
Công dụng của giấm
Mẹo vặt Y Khoa
Mẹo vặt dành riêng cho
các ông/bà nội trợ
Chữa chảy nước mũi...
Mẹo luộc gà
ngon, mềm, không nát
Vài điều thú vị về
Dưa Leo
Dịch cân
kinh biến người yếu thành khỏe
10 mẹo vặt nấu ăn hữu
ích
Cách trị kính xe bị mờ do
mưa và sương mù
Công dụng bất ngờ của nước
dừa
Giấm...
Chứng đau cổ họng
Điều nên biết về Cellular
Phone
Danh tặc
Bí quyết mua xăng
Làm sao để thoát chết khi kẹt chân
ga
Cách trừ Gián đơn giản và rẻ tiền
Có nên uống nước
trước khi đi ngủ?
Lợi ích đi bộ
10 sở thích sống
trường thọ
Chữa phỏng bằng lòng
trứng trắng
Tắm âm dương
Fabric softener
Mẹo nhỏ, tác dụng lớn
The Miracle that is WD40
Trừ muỗi rẻ tiền và hiệu
nghiệm
Bồn rửa mặt ... bị kẹt