Tác giả: Song Lam
Tác giả đă nhận giải Danh Dự Viết Về Nước Mỹ 2014. Bà định cư tại Mỹ
từ 26 tháng Ba 1992, hiện là cư dân Cherry Hill, New Jersey, một
vùng rất ít cư dân Việt. Sau đây là bài viết mới của Song Lam.
* * *
Như một t́nh cờ, ngày sinh của Ba tôi rơi đúng vào ngày quân lực
VNCH, và năm nay lại là Father's Day. Viết về Người hôm nay ngoài
đôi điều tri ân, phần c̣n lại trong tôi là ḷng xót xa tưởng niệm.
Vậy là Ba tôi đă đúng 100 tuổi. Người đời thường chúc tụng nhau với
con số 100: Trăm năm hạnh phúc hay sống lâu trăm tuổi, nhung mấy ai
đạt được con số ước mơ này?
Nói Ba tôi được 100 tuổi, đó cũng là con số đếm, con số ước mơ để
thương nhớ về ông trong thoáng chốc mơ màng, tiếc thương vội vă. Kỳ
thực, ông đă từ giă chúng tôi từ rất lâu, từ 1980, đúng vào ngày
30/4 trong lúc cả nhà sụt sùi trước giây phút lâm tử th́ cả nước
đang gân cổ ḥ hét mừng ngày đại thắng.
Từ rất lâu, trong lịch sử văn hóa nước nhà, vai tṛ người cha được
coi trọng đúng mức. Nếu có đứa con nào lầm lỡ việc ǵ trong đời,
người ta thường cho rằng: "Con không cha nhè cột nhà mà đụng". Điều
đó, khi mất cha, ngoài việc mất chỗ dựa vững vàng, kéo theo sự mất
mát về giáo huấn. Khi nói về cha, văn chương xưa thường dùng chữ
"nghiêm đường" cho thấy điều này, trong khi vai tṛ người mẹ thường
là bao dung, an ủi, cảm thông.
Xin phép bạn đọc cho tôi thêm một lần nói về Ba tôi.
Ông là người đặc biệt, quá đặc biệt với tôi. Cho đến hôm nay, các
con cháu khi nói về ông, vẫn có sự quí yêu, nhưng bên cạnh đó là sự
e sợ quá sức. Ông thiếu sự gần gũi, ân can với con cháu. Chúng tôi
nh́n ông cái nh́n từ rất xa, lấm lét, ḍ hỏi và không bao giờ có sự
trao đổi thân mật, cởi mở tâm t́nh như t́nh cha con thời nay. Chúng
tôi chỉ nghe lệnh và làm theo lệnh.
Ông là người tầm thước, không cao lắm, khuôn mặt sáng, dễ nh́n, biểu
hiện sự sắc nét, thông minh. Có điều… ông bà nội tôi nghèo quá nên
ông không được đến trường. Nghe má tọi kể lại, ông nội qua đời ở
tuổi 32, để lại bốn người con trai: Bác Hai, Ba tôi, Chú Tư và Chú
Bảy. Ba tôi thứ ba, tục danh ba N.
Chú Bảy người cao ráo nhất trong bốn an hem và được đi học. Ba tôi
học lóm từ chú này nên biết đọc, biết viết. Chỉ vậy thôi. Nhưng ông
mê đọc sách hơn ngưỡng người khoa bảng. Những bộ sách nổi tiếng như:
Đông Chu Liệt Quốc, Tam Quốc Chí, Lục Vân Tiên, Gia Huấn Ca, Đoạn
Trường Tân Thanh… ông thuộc nằm ḷng. Ba tôi thích thơ, thích ngâm
nga, nhất là Lục Vân Tiên của Nguyễn Đ́nh Chiểu. Có thể, ông cho
rằng nhân vật chính được xây dựng với khuôn mẫu nhất định, đầy đủ
tài đức, tiết hạnh… để mọi người noi theo. Những đêm trăng sáng, ông
thường bắc ghế bố ra sân "nói thơ" cho chị em tôi nghe. V́ thế, tôi
thuộc thơ Kiều, Lục Vân Tiên khi chỉ là cô bé 6, 7 tuổi.
Ba tôi là người có sức khỏe "phi thường". Một ḿnh cấy trồng hơn một
mẫu đất. Nghe má tôi kể lại lúc bà mới về nhà chồng, chúng tôi hết
sức ngạc nhiên về sức ăn của ông. Sau khi ở ngoài ruộng về, ông ăn
luôn một lúc sạch nồi cơm với hail on sữa ḅ gạo (hơn ba cup gạo bây
giờ) dành cho ba người ăn. Mà thức ăn có ǵ đâu? Chỉ có cá bống kho
tiêu với rau lang luộc và chút canh tập tàng… Khi biết cả nhà chưa
ai ăn, ông cười ruồi và nói:
- Tui tưởng má và cô ăn rồi chứ.
Ba tôi lập gia thất năm 22 tuổi, má tôi 18. Sau 20 năm, ông bà có 11
người con. Bây giờ, tôi không thể tưởng tượng được làm sao hai ông
bà lại có khả năng nuôi dạy đám con đông chừng ấy…
Ông mất khi vừa đúng 64 tuổi, tức là trẻ hơn tuổi của tôi bây giờ,
khi gia cảnh của chúng tôi đang cḥng chành nhu cái thuyền nan trước
cơn sóng dữ. Tôi là người con gái giữa trong gia đ́nh. Trên tôi có
năm vừa anh vừa chị, dưới tôi có năm em vừa trai vừa gái. Giữa một
"tập thể hỗn độn" đó, tôi lớn lên trong nỗi cơ cực, phải phấn đấu
ghê gớm đểcó được ngày hôm nay. Và, ơn đức của Ba Má tôi phải nói là
to lớn lắm.
Tôi chưa nghe Ba Má tôi gọi nhau bằng anh em hay "ḿnh đầu" ǵ hết.
Chắc họ chỉ nói trỏng. Sau này khi có con, Ba tôi gọi Má tôi bằng
"Má con S", tên chị lớn của tôi. Cả đời Ba tôi chỉ có công việc,
không có th́ giờ vui chơi, giải trí. Những khoảnh khắc relax của ông
là hội hè, đ́nh đám đôi ba ngày với cḥm xóm, gia đ́nh, bà con mà
thôi. Những lúc đó, tôi thoáng thấy ông cười nói với mọi người, v́
thường ngày trong gia đ́nh, ông nghiêm khắc lắm!
Có một sự việc trong đời ông mà con cháu ít ai biết, thể hiện sự gan
dạ, quyết liệt phi thường của ông. Tôi chỉ nghe Má tôi kể lại thôi
mà đă thấy rợn cả người và thương ông nhiều nổi. Giọng Má tôi khe
khẽ, rầm ŕ như truyện trinh thám làm tôi thót tim…
Hồi đó, khoảng 1945, ở miền Bắc có trận đói dữ dội và trong miền Nam
có nhiều thế lực chính trị "trăm hoa đua nở" với "thập nhị sứ quân":
phe Ḥa Hảo, phe Bảy Viễn, phe Tướng Lê Quang Vinh Ba Cụt. Phe Bảy
Viễn đặt "bản doanh" ở B́nh Xuyên tức là vùng Rạch Ông, xă Tân Qui
Đông, quận Nhà Bè, bây giờ là quận 7, Saigon. Vùng Phú Mỹ Hưng bây
giờ hồi đó toàn là lau sậy, dừa nước, đất bùn nổi phèn chạy dài đến
càu Chữ Y quận 8 với ḍng sông Ông Lớn chảy xiết đầy cứng những dề
lụt b́nh hoa tím. Ba tôi bị gọi đi lính cho Bảy Viễn. Ông lo lắm.
Một ḿnh phải nuôi mẹ là bà nội tôi, vợ và ba con c̣n nhỏ. Ông tŕnh
bày hoàn cảnh gian khó của ḿnh. Tên đồn trưởng cười khẩy nói:
- Chừng nào mày chỉ có một tay th́ mới được miễn dịch!
Ông về nhà suy nghĩ lung lắm, chỉ một ḿnh, không nói với một ai. Và
ông thực hiện ư định quyết liệt của ḿnh.
Lúc đó, căn nhà của bà nội tôi giữa bốn bề ruộng lúa, ao ng̣i. Phía
sau là ḍng sông lấp loáng chảy nhập vào ḍng Ông Lớn. Dọc hai bên
bờ sông đan kín ô rô, cóc kèn, dừa nước. Um tùm lắm. VẮng lặng lắm.
Ḍng sông lặng lờ trôi theo nước lớn, nước ṛng. Dân cư thưa thớt,
chỉ có vài nóc gia cư trú.
Ông lội xuống mé rạch với cái mác trên tay. Ông thuận tay trái, nên
muốn… chặt đứt bàn tay phải để khỏi phải đi lính cho Bảy Viễn. Tay
phải để trên thân cây dừa, và tay trái… chém xuống. Nhưng có lẻ v́
quá đau và cánh tay người nông dân 30 tuổi này rắn chắc quá nên…
không đứt. Máu loang cả bờ sông. Cũng may lúc đó Má tôi ở hàng xóm
chạy về. Bà la hoảng, tuột cái khăn đội đầu, quấn chặt, băng bó vết
thương. Sẵn cục thuốc rê ăn trầu, bà đắp vào vết chém để cầm máu.
Tôi hoàn toàn không biết Ba tôi có vào nhà thương không, tôi không
dám hỏi. Về sau này khi tôi lớn, tôi nh́n rơ cáo thẹo dàn trên cườm
tây ông. Lằn gân bị chặt đứt, Ba tôi không sử dụng được ngón cái và
ngoán trỏ, nghĩa là không sử dụng c̣ súng được. Ba tôi thoát cái vụ
bắt lính. Câu chuyện này về sau ông mới kể cho Má tôi nghe.
Ba tôi là người trọng lễ nghĩa, nhưng độc tài, nghiêm khắc với vợ
con. Quyền hạn trong gia đ́nh Ba tôi nắm hết. Má con tôi chỉ biết
nghe và không dám căi lại bao giờ. Nhưng tôi biết ông là người giỏi
giang, đảm lược, thấy rộng và nh́n xa.
Chiến tranh ngày càng khốc liệt giữa các thế lực chính trị. Phe B́nh
Xuyên của Bảy Viễn thua chạy, đốt nhà dân. Ba Má tôi bồng chống các
con qua sông Nhà Bè, sang quận 4 lập nghiệp. Lúc đó đầu năm 1949. Má
tôi đắt 5 đứa con, bụng mang bầu (là tôi) cùng với con heo nái qua
vùng đất mới. Tài sản của Ba Má tôi chỉ có vậy.
Vùng đất quận 4 ngày đó chỉ là ruộng đồng xơ xác, lau say um tùm. Về
đêm, ểnh ương kêu quyềnh quang, quyềnh quang cả một góc trời hoang
sơ. Chính tay Ba tôi đổ nền, đắp đất, dựng cột, thả rui. Căn nhà lá
nền đất năm 1949 bây giờ là căn nhà gạch lớn và đẹp nhất xóm với
diện tích gần 200m2 với bốn pḥng trên lầu và hallway trồng hoa rực
rỡ bên hông. Đó là công sức của Ba tôi gần 40 năm gay dựng…
Thời tôi mới lớn 1963 - 1970, Saigon luôn luôn có những xáo động
chính trị, với cái chết của anh em Tổng thống Ngô Đ́nh Diệm, sự thay
bậc đổi ngôi của các tướng lănh Saogon, và sau đó là việc đổ quân ào
ạt của lính Mỹ vào chiến trường miền Nam Việt Nam. Xă hội miền Nam
thay đổi bộ mặt với bước chân người lính Hoa Kỳ và đồng đô la xanh.
Một số người trở nên giàu có cấp kỳ bằng các dịch vụ liên quan đến
quân đội Mỹ. Những thương vụ mới như P.X, nhà hàng quán ăn, snack
Bar…mọc lean như nấm gặp mưa… Ba tôi cấm các anh chị tôi không được
tham gia vào những công việc dính líu đến người Mỹ, phải yên tâm học
hành, chấp nhận gian khó bây giờ để mưu cầu tương lai bền vững mai
sau. Lúc ấy, ông cười nói nhiều hơn, thỉnh thoảng "khoe" với người
cḥm xóm:
- Coi vậy chứ tui cũng thấy an ủi, thằng lớn vừa đậu Tú Tài, anh ơi!
Làm sao nói hết những gian nan, khó nhọc của người nông dân ít học,
chân lấm tay bùn như Ba tôi, phải lo cho bay con ăn học, nên người?
Khi tôi vào Trung học, Ba tôi mở cửa hàng tạp hóa ở sân sau. Gạo lúa
từ ruộng đồng mang về, ba tôi chèo ghe ra Cầu Ông Lănh mua thực phẩm
khô, đồ gia dụng, mắm muối… phục vụ bữa ăn cho bà con nghèo trong
xóm. Ba Má tôi trở thành chủ tiệm tạp hóa "ghi sổ", cuối tuần trả nợ
cũ, mua nợ mới… gọi là "bán gối đầu".
Chiến tranh ngày càng leo thang, các anh tôi phải từ giă "khung trời
đại học" để vào lính. Ba tôi có vẻ buồn, nhưng nén ḷng, an ủi các
con làm bổn phận "người trai thời ly loạn".
Ba tôi có đức độ hơn người, luôn luôn giúp đỡ, thương người nghèo
khó như ḿnh. Năm ngoái chúng tôi về Việt Nam dự lễ tang của Má tôi,
người hàng xóm cũ nay đă già nua, c̣m cơi… nói về Ba tôi bằng giọng
chân t́nh:
- Anh Ba tốt lắm, hồi đó thằng con tôi tới mua 10 lít gạo, nó bưng
qua cầu trượt chân đổ thúng gạo xuống sông. Thằng nhỏ khóc, sợ về
nhà thế nào cũng bị đ̣n. Thấy vậy, ảnh kêu vô, đong 10 lít gạo khác,
đích thân bưng vô nhà tui!
Ba tôi trọng lễ nghĩa, sống có trách nhiệm, sống v́ mọi người. Ông
lo cưới vợ cho các chú tôi, cưới vợ luôn cho người cậu ruột lừng
khừng, cất nhà cho ông ấy ở. Má tôi kể rằng, có lần Ba tôi nói với
bà:
- Má con S, bà cũng lớn tuổi rồi, đeo bông mà chi, bà đưa cho tui
đôi bông hồi đám cưới đó, tui cưới vợ cho thằng Tư. (là chúTư của
tôi).
Dĩ nhiên là Má tôi nghe theo, cởi đôi bông nở ngài bằng vàng y 24K
đưa cho Ba tôi làm sính lễ cưới vợ cho em. Má tôi đâu đă già, lúc đó
bà mới 26 tuổi!
Cả đời Ba tôi không có vacation, không có ngày Chủ Nhật. Hết việc
ruộng ray lại phụ giúp mẹ con tôi cửa hàng tạp hóa, tiệm may của chị
tôi… bá ban công việc. Ba tôi nhẫn nại, âm thầm nuôi một bầy con.
Batôi thích nghề dạy học, v́ ông lúc nào cũng mơ ước được đến
trường. Tinh thần "tôn sư trọng đạo" ông luôn luôn ǵn giữ. V́ thế,
phần lớn anh em chúng tôi theo nghề giáo, chỉ có mấy đứa em nhỏ phía
sau lớn lên theo ngành Y, Nông lâm…
H́nh ảnh đậm nét của Ba tôi trong trí tôi cho đến bây giờ là t́nh
yêu thương con vô bờ bến, dù bên ngoài rất nghiêm khắc, xa cách. Kỷ
niệm tôi nhớ hoài về ông là lúc tôi đang ở kỳ thi tốt nghiệp ở ĐHSP.
Ông thức giấc cửa khuya, thấy tôi c̣n cắm cúi trên trang sách ông
đem cho tôi ly sữa nóng, pha thật đậm. Đó là sữa Nestlé h́nh con
chim Lait Concentré, thời đó ngon nhất, nổi tiếng nhất. Đó là cử
chỉ, h́nh ảnh hiếm thấy ở ông, làm nao ḷng tôi cho đến bây giờ!
Từ những năm 70 trở đi, gia đ́nh tôi khấm khá đôi chút. Ca1a anh vào
quân trường trở thành những sĩ quan trẻ, tài năng, mấy chị em gái
cũng có việc làm ổn định. Ba tôi giao ruộng đồng cho người bà con,
đi làm hăng thuốc lá Bastos, hăng thuốc lá nổi tiếng ở Saigon lúc
đó, cùng với hăng thuốc lá Mic của người Pháp.
Lần lượt, các anh chị tôi có gia đ́nh, có nhà riêng, Ba Má tôi có
cháu Nội, cháu Ngoại. Ba tôi có thể cởi mở, gần gũi với vợ con hơn
ngày xưa cũ.
Nhưng không lâu, miền Nam sa tram xuống vực sâu, đất trời nghiêng
ngửa với tháng 4/75 khi quân BV tấn công vào Saigon. Mỹ rút quân.
Quân đội VNCH bị bức tử, nghẹo ngào buông súng… Ba tôi mừng v́ các
anh tôi trở về từ chiến trường, cảnh chết chóc v́ bom rơi đạn lạc
không c̣n nữa. Nhưng nỗi vui của ông tan biến rất nhanh v́ các anh
tôi, cũng như hàng vain người lính, phải vào tù không hạn kỳ, không
án lệnh; ruộng vườn mất trắng, tiền bạc gởi ở Saigon ngân hàng trở
thành con số không. Ông ngồi trầm ngâm hàng giờ trước ly trà nguội
ngắt.
Tâm bệnh khiến sức lực của Ba tôi yếu dần, bệnh tật ùa về với ông.
Lúc này, Ba tôi chưa đầy sáu chục nhưng trông già hơn người tuổi đă
bảy mươi. Mấy thằng con trai, con rể bị tóm cổ vào tù không biết
ngày về, không rơ tăm hơi, bỏ lại đám con dâu, con gái, cháu nội,
cháu ngoại đói khổ liu chiu, lít chít…
Ba tôi lâm trọng bệnh từ năm 77 và mất năm 80 khi tâm thức c̣n ấm ức
chờ mong con trai, con rể được về với gia đ́nh.
Trước lúc lâm chung người c̣n hy vọng rằng ngày lễ 30/4 chính quyền
mới sẽ thả tù, để các con về với ông. Ông thều thào, nhướng mắt, hỏi
Má tôi:
- Thằng H lớn, H nhỏ, thằng M, thằng V có đứa nào về chưa bà?
Má tôi nghẹn ngào không trả lời, chỉ có những ḍng nước mắt tuôn rơi
lặng lẽ…
Ba tôi, từ một người nông dân ít học lại nuôi dưỡng, gầy dựng được
một đàn con nên người: những sĩ quan trẻ của QLVNCH, những thầy cô
giáo của các trường trung học nổi tiếng ở Saigon. Điều đó, không dễ
chức nào, Và, bây giờ, các cháu nội, cháu ngoại của ông đều có bằng
đại học ở Mỹ, ở Úc, Canada, Singapore, có đời sống yên ổn, tự do.
Thành quả ấy, từ ông, mà các con cháu có được.
Có lần, cô em gái Út của tôi nói với tôi rằng: "Chị thấy đúng không,
Ba ḿnh đă làm "cách mạng" lớn, là ông đă đổi thay được một giai
cấp".
Tôi không hiểu cô em này có hoàn toàn đúng hay không, nhưng qua đó
tôi thấy được sự biết ơn ngập tràn trong ḷng đứa em nhỏ.
Ngày của Cha năm nay, trong suy niệm người Cha quá cố tuổi 100,
người viết cũng xin phép được nói đôi lời với những bậc từ phụ cùng
thế hệ với ḿnh, tức là những người Cha suưt soát tuổi bảy mươi.
Trong cuộc chiến 20 năm ở Việt Nam, các anh đă dâng hiến tuổi thanh
xuân của ḿnh cho đất nước. Nếu không là lính, các anh cũng chịu áp
lực dữ dội về miền đất luôn có chiến tranh. Với người lính, cuộc đời
chiến binh có bao giờ vuông tṛn hạnh phúc với gia đ́nh? Sau đó, các
anh lại trở thành người tù chung thân trên đất nước ḿnh, chịu sự
ngược đăi tàn bạo từ chính đồng bào của ḿnh. Giờ đây, tuổi trẻ lụi
tàn, chút hào quang c̣n sót lại trong cuộc sống ly hương này, các
anh có bao giờ tiếc nuối những ngày qua? Chúng tôi xin hân hạnh xẻ
chia những gian khổ, hy sinh của các anh, và xin được nói lời cảm ơn
tha thiết. Các anh đă đem chính xương máu của ḿnh đổi lay tự do, no
ấm cho vợ con nơi xứ người. Freedom is never free, chúng tôi hiểu
được điều đó.
"T́nh Cha ấm áp như vầng thái dương" không chỉ là sáo ngữ. Có khi,
v́ yêu con, các anh phải hy sinh hạnh phúc của riêng ḿnh. Gà trống
nuôi con, thời nào mà chẳng có?
Nàng Kiều ngày xưa trên bước đường lưu lạc, dù thân phận bị vùi dập
"thanh lâu ba lượt, thanh y hai lần" cũng có lúc nghĩ đến Cha Mẹ mà
héo hắt ruột gan: "Xót thay huyên cỗi, xuân già" hay "Ḷng quê theo
ngọn may Tần xa xôi". Đó cũng là tâm trạng của chúng ta. Đôi khi tôi
cũng tự trách ḿnh. Với 25 năm lưu lạc nơi xứ người, tôi chưa làm
hết bổn phận với cha mẹ ḿnh gọi là đáp đền muôn một.
Bao nhiêu dâu biển trong đời
Ba đi, chưa nói một lời cho con
Ba là rừng, biển, núi non
Đi xa, nhưng vẫn như c̣n quanh đây.
Xin gởi đến các bậc từ phụ nhiều thế hệ lời thăm hỏi ân cần, lời
chúc sức khỏe và cho phép người viết được nói: "Happy Fathers Day!"
Song Lam
Bài vở cũ 2015
Bài vở cũ 2014
Bài vở cũ 2013
Bài vở cũ 2012
Hồi ức -
Một thời chinh chiến
No Easy Day - Ngày Vất Vả
Giấc mộng kinh hoàng
Hồi Kư của
vợ người tù “cải tạo”
Viễn thám
Trong bóng hoàng
hôn
Tâm sự cùng
Nữ Sĩ Dư Thị Diễm Buồn
Phản bội Đồng Minh
hay thay đổi chiến lược chống CS
Cái áo Jacket Không Quân
Ánh sáng cuối
đường hầm
Sức mạnh của đồng
tiền
Di chúc tuyệt mệnh
Rồi tôi sẽ hạnh phúc
Anh không chết đâu anh
V́ sao tôi là Nữ Quân Nhân?
Nồi chè của Ông Tướng
Người cha trăm tuổi
Hai ngày gác ở Nghĩa Trang Quân Đội
Dự
lễ Phật Đản
Từ mặt đường dậy sóng ...
Viết cho một người lính
Mặt trận Tân Cảnh, Kontum 1972
Nghĩa Quân
Chia sẻ với các em
của chị