Vũ Thế Thành
Các quán nhậu vỉa hè dọc kênh Nhiêu Lộc dạo này nhiều người hát
rong, cũng ampli, loa, micro không dây, nhạc đệm,…Họ chỉ hát toàn
nhạc xưa, nhạc sến, với điệu rumba, bolero nghe tưởng như đồng hồ
đếm ngược. Lần trước về Sàig̣n, tôi đă ngồi quán vỉa hè, nghe những
bài ca vỉa hè như thế…Lặng cả người, “…Buồn vào hồn không tên, thức
giấc nửa đêm nhớ chuyện xưa vào đời. Đường phố vắng đêm nao quen một
người, mà yêu thương trót trao nhau trọn lời..
Tôi chợt nhớ những ngày sau tháng tư 75, đám bạn bỗng nhiên làm đám
cưới chớp nhoáng, lấy vợ lấy chồng để “đối phó” với thời cuộc, rồi
vội vă t́m đường vượt biên. Có đứa vượt qua biên giới, nhưng cũng có
đứa về bên kia thế giới. Những người ở lại tưởng họ đă đến bến bờ
thiên đường.
Bước lên tàu là ngàn khơi sóng vỗ, không phải là chuyến xe Sàig̣n-
Đà Lạt. Có khi Hà bá mời xuống chơi, có khi tủi nhục trên đường vượt
biển, phần c̣n lại là may mắn. Mà có may mắn lọt vào xứ người cũng
chưa hết. Cô bạn tôi cao chưa quá thước rưỡi, với tay đưa khay bánh
vào ngăn, trượt chân, u đầu sứt trán. Quên cả đau, vội vội vàng vàng
lượm bánh xếp lại vào khay. Bà xếp Tây mắng, “Xứ này không ăn dơ như
thế”.
Cũng có người đi làm nail, tiền tươi thóc thật, dồn hết cho con ăn
học. Hy sinh đời bố, củng cố đời con, hiểu sát nghĩa đen là đây, là
mồ hôi trộn nước mắt. Tiền gửi về nhà, người thân trong nước tưởng
đâu bên đó kiếm tiền dễ như ăn cơm sườn, xin thêm thứ này thứ nọ. Có
biết đâu đó là tiền chắt chiu, có khi là tiền thí mạng, không mua
bảo hiểm y tế.
Nhưng cũng có người kiên nhẫn vừa làm vừa học, thành danh nơi xứ
người. Nhưng cho dù thế nào nơi xứ người, vẫn c̣n ít nhiều cơ hội,
có chịu nắm hay không mà thôi. Trong nước th́ coi như bế tắc. Hồi
đó, tôi dạy kèm thêm luyện thi đại học, dạy nhóm 5-7 học sinh. Có em
học xuất sắc, bài thi làm không chê vào đâu được. Vậy mà rớt. Em là
con “ngụy”, thứ “ngụy” c̣n trong trại cải tạo, làm sao vào đại học
nổi, em rớt ngay từ băi gửi xe. Em đến báo tin, thầy tṛ ngồi uống
cà phê vỉa hè, buồn ứa nước mắt. Đất nước này không dung những tiềm
năng như em… Số phận đời người chứ đâu phải tṛ chơi chính trị. Sao
lại có thể xây dựng đất nước bởi những con người bằng thiệt học giả?
Những năm sau 75, đói khổ và ê chề thấy rơ. Giáo sư, bác sĩ, ông này
bà nọ xuống đường ra chợ trời hết, người đạp xích lô, người bơm mực
bút bi, bán bún riêu, buôn hàng lạc xon,… Lanh hơn th́ buôn hột xoàn
đổi đô la,…
Năm 78, tôi gặp một phụ nữ ăn mặc lam lũ, nhưng đẹp, qúy phái, không
quá 30, trên chuyến tàu chợ. Chị kéo lê 2 bao than ra gần cửa tàu,
ngước mắt nh́n tôi, nói như năn nỉ: “Lát nữa gần đến ga B́nh Triệu,
anh làm ơn đạp dùm tôi 2 bao than này xuống”. Chị buôn lậu than, đến
ga sẽ bị tịch thu. Đôi mắt chị buồn và nhẫn nhục quá, làm tôi nhớ
đến đôi mắt của bà mẹ trong một tác phẩm của C.V.Gheorghiu. Cảnh sát
bắt bà mẹ vào bót để tra hỏi nơi ẩn nấp của con bà. Gheorghiu đă mô
tả đôi mắt của bà cũng buồn và nhẫn nhục như thế.
Có lần đi chơi khuya, tôi gặp Bùi Giáng ở ngă ba Trần Quang
Diệu-Trương Minh Giảng, ăn mặc chắp vá màu mè như phường tuồng, cầm
cây chổi cùn múa may, chặn đầu xe tôi lại, “Cho trẫm điếu thuốc”.
Hoàng thượng đă chiếu cố xin thuốc dân đen, dân nào dám căi. Tôi rút
điếu thuốc và cung kính châm lửa cho hoàng thượng. Ngài rít một hơi
rồi phẩy tay, “Cho lui…”. Lui rồi, ngoái cổ lại, thấy hoàng thượng
tiếp tục múa chổi đi quyền.
Bùi Giáng đă có mầm mống bất thường từ trước rồi, sau 75 nặng hơn,
lang thang khắp chốn. Cái điên của Bùi Giáng thật hay giả, cũng khó
biết. Mất trí như ông vậy mà hay, ư thức buồn vui làm chi cho khổ?
Mà Sài G̣n lúc đó sao lắm người điên thế! Cũng không phải điên, họ
có phá phách ǵ ai đâu. Tôi thường gặp vài ông ăn mặc lịch sự lắm,
áo sơ mi trong quần, có ông c̣n đeo cà vạt, đi đi lại lại ở khu Lê
Công Kiều, nơi bán sách cũ. Vừa đi vừa khua tay, lảm nhảm rồi lại
gật gù, nào là Marx, Hegel, Mounier, Sartre,…
Người bạn tôi qua được tới bến bờ, vừa làm vừa học, gửi về cho tôi
thùng quà chừng 1,5 kg kèm bức thư ngắn: “Gửi mày mấy hộp thuốc tây,
bán đi mà lai rai. C̣n lọ nhỏ để uống, đừng bán. Thuốc an thần đó”.
Tâm thần phải chăng là lối thoátcủa con người với thực tại quá phũ
phàng?
Sau 75, tôi học được một điều, mà đến nay vẫn thấy chí lư. Đó là,
người chiến thắng tuyệt đối đúng. Lịch sử thuộc về người chiến
thắng. Chân lư cũng thuộc về người chiến thắng luôn. Đánh thắng cả 3
tên đế quốc đầu sỏ, sao lại không đúng?Cái ǵ không có nội dung, mới
cần tới h́nh thức là thế. Người chiến thắng tự hào là đúng rồi,
nhưng tự hào cả những cái sai. Sai mà cứ tưởng ḿnh đúng. Chuyện “tủ
lạnh chạy đầy đường” chỉ là chuyện khôi hài, chuyện nhỏ. Cái “sai mà
tưởng đúng” mới làm đất nước ra nông nỗi thế này, di lụy chẳng biết
bao giờ mới hết.
Ngẫm lại, một nhà chính trị tài giỏi là người có thểđưa đất nước tới
mục tiêu mà ít đổ máu nhất, chứ đâu cần phải đốt cả dăy Trường Sơn,
đánh tới người cuối cùng. Mạng người quá bèo. Bèo th́ cũng đành,
nhưng hệ lụy cho người c̣n sống, cha mẹ vợ con họ mới là nỗi đau gặm
nhấm cả đời.
Cả đất nước sống bằng khẩu hiệu, đất nước ta dân chủ gấp vạn lần,…
Nghe riết rồi quen, nghe tai này lọt tai kia cũng quen luôn. Không
quen lỡ có ngày phát điên th́ sao?
Người lẽ ra phải điên mà không chịu điên, đó là mấy bà. Cầm có tí
tẹo tiền, xách giỏ đi chợ, loanh quanh đầu chợ cuối chợ cả tiếng
đồng hồ,có khi chẳng mua được thứ ǵ. Mà có tiền đi chợ là c̣n may,
có người chỉ khoai sắn, rau lang, bí đỏ,…quanh năm. Ăn để sống sót
th́ thứ ǵ chẳng nhét vô bụng được. Bột ngọt khi đó là thần thánh.
Mấy ông “tù cải tạo” coi vậy chứ chỉ khổ cái thân, chứ cái đầu chưa
đến nỗi. Có biết bên ngoài thế nào đâu mà khổ, mà lo. Vợ một bác sĩ
quân y đi thăm nuôi, dúi vào tay chồng ít tiền. Thăm nuôi lần sau,
thấy tiền vẫn c̣n nguyên, ông chồng không dám xài. Bà than, “Tội
nghiệp cho cả gia đ́nh tôi ! Ở ngoài vợ con nhịn đói để nuôi tù, ở
trong nhịn đói v́ không nỡ nuốt cái đói khát của vợ con”. Năo ḷng
đến thế là cùng!Nước mắt nuốt ngược thế này, chỉ bị nghẹn mà không
phát điên,bà nàychắc có căn phần phúc đức.
Nghe nói mấy ông “ngụy cải tạo” định lập ra ngày vinh danh mấy bà
vợ. Không đủ đâu mấy ông. Mấy bà này chắc phải phong thánh.
Tháng tư năm nay, Sàig̣n nóng khủng khiếp. Sàig̣n không mưa nhưng Đà
Lạt mưa. Những ngày cuối tháng tư năm nào Đà Lạt cũng mưa, mưa mù
mịt che khuất cả đồi thông ởCouventdes Oiseaux đối diện nhà, nhưng
mưa chỉ vào lúc trưa chiều, tối tạnh.
Đà Lạt 8 giờ tối đă như 12 giờ khuya ở Sài G̣n. Tôi vẫn thích đi bộ
mỗi khi có chút hơi men thế này. Con đường dốc về nhà như kéo theo
mệt mỏi của đời người. Tựa lưng vào cửa nhà, hoa lá trong vườn yên
tĩnh như đêm. Dưới ánh đèn đường rọi qua hàng rào, bóng của lá cây
ngọc lan chập chờn trên mặt sân. Cuối tháng tư rồi. Người ta sẽ đốt
pháo hoa ở Sàig̣n để ăn mừng. Ai vui xin cứ vui. Nhưng c̣n chút tâm
t́nh này của kẻ buồn, không nói cho thế hệ sau biết những buồn bă
sau 75 là như thế đó, ḷng dạ nào yên?
Đời trăm ngh́n nhánh khổ, nhánh nào cho người, nhánh nào cho ḿnh?
Năm 75 là ngă rẽ của đời người. Bạn bè, người thành danh, đứa bầm
dập, và cho dù có ở phương trời nào, tây hay ta, nỗi khổ vẫn theo số
mệnh mà đến. Giờ đây, đứa nào cũng chạm tay vào buổi hoàng hôn cuộc
đời rồi. Tháng tư, tôi thắp ngọn nến trong ḷng. Thoảng trong mùi
hương ngọc lan, tôi hát theo, hát thầm bài hát nghe được ở quán rượu
“…Cuộc đời là hư vô, bôn ba chi xứ người, khi ḿnh c̣n đôi tay…”
(**)
Vũ Thế Thành
Đà Lạt, 28 tháng 4, 2016
Bài vở cũ 2015
Bài vở cũ 2014
Bài vở cũ 2013
Bài vở cũ 2012
Hồi ức -
Một thời chinh chiến
No Easy Day - Ngày Vất Vả
Giấc mộng kinh hoàng
Hồi Kư của
vợ người tù “cải tạo”
Viễn thám
Trong bóng hoàng
hôn
Tâm sự cùng
Nữ Sĩ Dư Thị Diễm Buồn
Phản bội Đồng Minh
hay thay đổi chiến lược chống CS
Cái áo Jacket Không Quân
Ánh sáng cuối
đường hầm
Sức mạnh của đồng
tiền
Di chúc tuyệt mệnh
Rồi tôi sẽ hạnh phúc
Anh không chết đâu anh
V́ sao tôi là Nữ Quân Nhân?
Nồi chè của Ông Tướng
Người cha trăm tuổi
Hai ngày gác ở Nghĩa Trang Quân Đội
Dự
lễ Phật Đản
Từ mặt đường dậy sóng ...
Viết cho một người lính
Mặt trận Tân Cảnh, Kontum 1972
Nghĩa Quân
Chia sẻ với các em
của chị