Triết lư nhân sinh
Luận về Mộng mơ qua Văn chương và Triết học

Trần Xuân Thời

“Xử thế nhược đại mộng
Hồ vi lao kỳ sinh “

Đời là giấc mộng lớn. Bôn ba làm ǵ cho mệt mỏi!

Suốt cuộc đời chúng ta trải qua biết bao nhiêu biến cố, chung quy có lẻ cũng chỉ là mộng ảo! Theo sách Nam Kha Kư của Đường Lư Công Tà th́ Thuần Vũ nằm ngủ dưới gốc cây ḥe, mơ thấy được kết hôn với con gái nhà vua, được bổ làm quan Thái Thú đất Nam Kha, giàu sang phú quư. Bổng giặc giả lan tràn, thất trận, gia đ́nh tan nát và bị thất sủng. Khi giật ḿnh tỉnh dậy thấy ḿnh đang ngủ dưới gốc cây ḥe bên cạnh cái tổ kiến. Qua điển tích đó, Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều đă thể hiện tâm trạng của ḿnh qua lời của cung nữ trong A pḥng.

“Giấc Nam Kha khéo bất b́nh
Bừng con mắt dậy thấy ḿnh tay không”.

Lư sinh gặp một vị đạo sĩ trong quán trọ và than thở cảnh bần cùng của ḿnh. Vị đạo sĩ đang nấu một nồi kê, lấy trong túi một cái gối ra cho Lư sinh nằm nghỉ. Lư sinh bổng ngủ thiếp đi giữa cơn gió thoảng của trưa hè, mơ thấy ḿnh đi thi và đổ đạt, được bổ nhiệm ra làm quan, vợ đẹp con ngoan, gia đ́nh đầm ấm, hạnh phục “ chàn chề”, sống đến 80 tuổi mới chết. Bổng giật ḿnh tĩnh dậy, té ra công danh phú quư thoáng nhanh như bóng câu qua cửa, thời gian chưa chín một nồi kê mà sơn hà đă trải qua biết bao nhiêu biến đổi. Đời chẳng khác ǵ giấc mộng hoàng lương!

“Xử thế nhược đại mộng!
Hồ vi lao kỳ sinh
Lương mộng chức vi thành
Sơn hà kinh kỷ biến”.

Có những giấc mộng đẹp, thần tiên khiến khi tỉnh giấc, ḿnh cảm thấy tiếc nuối bâng khuâng và cũng có những cơn ác mộng khiến khi tỉnh giấc, ḿnh thấy lo âu bàng hoàng trong dạ.

“Khi mơ những tiếc khi tàn
Tỉnh trong giấc mộng muôn vàn cũng không”.

Dù thần tiên hay ác mộng, trong cơn mơ ḿnh không hề nghĩ ḿnh mơ mà là thực. Khóc trong mơ, cười trong mơ, làm việc trong mơ, ăn uống trong mơ, t́nh tự như Đường Minh Hoàng du nguyệt điện.Trong lúc mộng du, con người hành động thực, chẳng khác nào bị “phép thôi miên” sai khiến hoặc bị điều khiển bởi phép Di Hồn Đại Pháp với mănh lực hơn người.

Nhiều người kể chuyện mộng mơ, nhưng chưa thấy ai mơ được hóa ra sinh vật khác, duy chỉ có Trang Tử mơ thấy ḿnh hoá thành bươm bướm. Điệp là con bướm nên có tên là Mộng Điệp hay mơ màng giấc điệp, hoặc gố́ điệp. Phạm Quư Thích trong bài Tổng vịnh truyện Kiều đă mô tả cuộc đời nàng Kiều như giấc mộng:

“Nửa giấc đoạn trường tan gối điệp
Một giây bạc mệnh dứt cầm loan.”

Mộng điệp hay Mộng Xuân cũng là những giấc mộng đến với mỗi một người trong chúng ta một cách bất kỳ xuất ư (unexpectedly). Có người nói tiền không tạo được hạnh phúc (L’argent ne fait pas le bonheur), nhưng chắc chắn hơn là tiền cũng không mua được mộng.

"Dẫu mà tay có ngàn vàng
Đố ai mua được một tràng mộng xuân”.

Thế th́ mộng xuân thật vô giá. Mộng mơ có thể làm cho cuộc sống thêm thi vị, giấc ngủ thêm phong phú nhưng những cơn ác mộng có thể là triệu chứng kinh hoàng c̣n vang vọng lại trong tâm trí. Mặc dù lúc tỉnh không bao giờ chúng ta nghĩ đến nhưng đêm về phần vô thức (unconscious) làm việc gợi lại hoặc tô vẻ những cảnh hải hùng dự phóng khiến ḿnh phải hú hồn khiếp vía lúc tỉnh mơ.

T́nh cảnh tỵ nạn xa quê hương đă khiến cho nhiều người nằm mơ trở về quê nhà, nh́n lại con sông xưa thành phố cũ, thân quyến bạn bè như t́nh cảnh xa nhà của bà Thị Kính;

“Chân trời đất khách đă lâu
Chiêm bao lẩn thẩn ở đâu quê nhà”
Trong tác phẩm “Nhân Nguyệt Vấn Đáp” chị Hằng vẫn:
“Ngàn thu sương tuyết, một ḷng thanh quang”
V́ sống xa lánh cơi trần ai bụi bặm.
“Cơi trần thế cuộc chiêm bao
Công hầu khanh tướng xôn xao trong ṿng
Tranh nhau chỉ v́ hơi đồng
Giết nhau v́ miếng đỉnh chung ở đời”!
Khiến cho thi sĩ Tản Đà cũng than thở:
"Ở đời lắm nỗi không bằng mộng
Mộng lớn bao nhiêu khổ bấy nhiêu”
Trong lúc Hồ Xuân Hương không chịu ngủ để nghe trống canh dồn, biểu diễn cái hồng nhan với nước non.
"Canh khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non”!
Th́ Tú Xương chập chờn trong hiu quạnh.
“Nằm nghe tiếng trống, trống canh ba
Vừa giấc chiêm bao chợt tỉnh ra
Thiên hạ có khi đang ngủ cả
Việc ǵ mà thức một ḿnh ta".

Ngày xưa, người đời thường tin vào khoa Báo Mộng như Nguyễn Trải trong lúc c̣n dạy học nằm mơ thấy “Mẹ con cái rắn tan hoang cửa nhà” khi tỉnh dậy mới biết đám học tṛ làm vườn đă phá tổ rắn. Câu chuyện nầy được dùng làm đề tài để giải thích lư do tại sao Nguyễn Trăi, một đại công thần nhà Lê, mà vẫn bị tru di tam tộc. Vụ án Thị Lộ giết ḍng tộc Nguyễn Trăi thể hiện sự tương liên giữa người và thú vật “nợ máu phải trả bằng máu”! Ân oán giang hồ giữa người và rắn: “Rắn báo oán”.

Vua Lư Thái Tổ đă nằm mơ thấy Rồng khi dời đô đến Thăng Long đă đặt kinh thành là Thăng Long. Alexandre Đại Đế trên đường đi đánh thành Tyre, dự định rút quân nhưng mơ thấy ngư nhân nhảy múa. Pháp sư đoán mộng cho đó là điềm chiến thắng, Alexandre tiến quân và thắng trận.

Các vĩ nhân như Đức Thích Ca Mâu Ni, Đức Khổng Tử, Lăo Tử trước khi nhập thế đều được báo mộng.

Mẹ của Đức Phật là Hoàng Hậu Maya đă chiêm bao thấy bạch tượng sáu ngà biến thành hào quang soi vào bụng bà là điềm báo bà sẽ sinh ra vĩ nhân cho thiên hạ.

Mẹ của Đức Khổng Tủ là Nhan Thị lên núi Ni Khâu cầu tự. Khi bà tới chân núi th́ lá cây ở triền núi dựng đứng lên báo hiệu bậc hiền nhân quân tử sắp ra đời. Trước khi ngài sinh ra Kỳ Lân xuất hiện và hai con rồng xuống quấn chung quanh bà mẹ ngài, trước cửa có 5 vị bô lăo đón mừng. Năm vị nầy là ngũ tinh: Kim tinh, Mộc tinh, Thủy tinh, Hỏa tinh và Thổ tinh. Người ta đoán rằng ngài là con của Thủy tinh nên v́ sao này hiện xuống, 4 vị kia cũng xuống để chúc mừng ngày sinh ra ngài.

Kinh Thánh cũng ghi giấc mơ của tổ phụ Jacob được Chúa phù tŕ qua h́nh ảnh một chiếc thang bắc cao đến thiên đàng với Thiên thần lên xuống liên lạc với nhân gian. Các bộ lạc Da Đỏ cũng rất tôn trọng những người được mặc khải mơ thấy những biến cố liên hệ đến sự hưng vong của bộ lạc.

Cũng tự ngàn xưa, khoa Giải Mộng đă được các vua chúa và nhân gian lưu ư để đoán giải các giấc mơ có liên hệ đến vận mệnh của cá nhân và bộ tộc. Tùy mộng báo điềm xấu hay tốt mà tùy cơ ứng biến. Ngày nay báo mộng vẫn c̣n hiệu nghiệm ảnh hưởng đến quyết định cá nhân và tập thể trong các công tác trọng đại. Dẫu đúng, dẫu sai, đoán mộng vẫn là dấu hiệu của sự thận trọng, có khi làm mất cơ hội tốt nhưng cũng có khi tránh được tai nạn bất ngờ. Báo mộng có thể là biểu hiện của thần giao cách cảm (telepathy) của thế giới huyền bí, giữa người và người, vượt ra ngoài khả năng thực nghiệm và kiểm chứng của khoa học.

Khoa Tâm lư học đă dày công nghiên cứu trạng thái tâm thần về cả hai khía cạnh tâm lư siêu h́nh và tâm lư thực nghiệm. Những ai từng nghiên cứu về triết học, nhất là Tâm lư học hẳn quen thuộc với công tŕnh nghiên cứu của Freud. Ông nói rằng trong suốt thời kỳ đế quốc La Mă, khoa giải mộng rất được thịnh hành và được tôn trọng “Throughout the whole Roma period the interpretation of dreams was practiced and highly esteemed”. Freud c̣n đi xa hơn nữa, đă dùng phân tâm học ( psycho analysis) nghiên cứu tâm trí qua 3 phần: Phần ư thức (conscious) phần tiềm thức (subconscious) và phần vô thức (unconscious) để t́m hiểu các tác động của tâm linh.

Mơ mộng được xem như là phần thể hiện các ước vọng bị chôn sâu vào phần vô thức. Những đam mê, những ước muốn và v́ thiếu phương tiện thực hiện, như trẻ em thích ăn kẹo nhưng không có tiền mua nên nằm mơ thấy ăn kẹo. Những đam mê do bản năng (id) thúc đẩy, nhưng không thực hiện được v́ luân lư xă hội, cấm kỵ của tôn giáo tạo thành cái gọi là siêu bản ngă (superego) dồn ép các ước muốn vào phần vô thức, tạo nên t́nh trạng bị đồn ép thái quá có thể làm mất thăng bằng tâm thần.

T́nh trạng dồn ép về dục tính tạo nên t́nh trạng mà Freud gọi là Libido. Sự dồn ép thường khiến cho cả nam lẫn nữ thường có những giấc mơ t́nh ái. Không phải “làm sao giết được người trong mộng, để trả thù duyên kiếp phủ phàng” mà mơ thấy ái ân với người khác phái kèm theo những phản ứng sinh lư như thật. Nếu t́nh trạng ái ân trong mộng tái diễn liên tục, cần danh y chửa trị.
Để chữa bệnh dồn ép làm mất quân b́nh trí tuệ, Freud thường dùng phép thôi miên (hypnotism) bệnh nhân để cho bệnh nhân nhớ lại và nói ra hết đầu đuôi tự sự hầu giải rối tơ ḷng. Thi hào Nguyễn Du cũng rất sành vế tâm lư, đă diễn tả tâm t́nh của Thúy Kiều và Kim Trọng khi đôi trai tài gái sắc tương ngộ:

“May thay giải cấu tương phùng.
Gặp tuần đố lá thơa ḷng t́m hoa.
Bóng hồng nhác thấy nẽo xa.
Xuân lan, Thu cúc mặn mà cả hai.
Người quốc sắc kẻ thiên tài.
T́nh trong như đă, mặt ngoài c̣n e.”

T́nh yêu (love) là thiên ân mà Thượng Đế đă ban cho con người. Người không có t́nh như cây không nhựa! (L’ homme sans l’amour est comme l‘arbre sans sève)

Thi hào Nguyễn Công Trứ cũng tự hỏi:

“T́nh là cái chi chi
Dẫu chi chi cũng chi chi với t́nh.
Đa t́nh là dở, đă mắc vạ đố gở cho ra”

hay

“Đă gọi người năm thiên cổ dậy
Lại đưa người trong lúc ngủ canh đi.
Nực cười thay lúc phân kỳ
Tuy chẵng nói biết bao nhiêu biệt lệ”.

Cao Bá Quát cũng say đắm với t́nh

” Giai nhân nan tái đắc.
Trót yêu hoa nên dan díu với t́nh.
Mái Tây hiên nguyệt gác chênh chênh.
Rầu rĩ lắm, xuân về oanh nhớ.”

Khi đă thố lộ hết tâm t́nh th́ tâm trí bớt bị dồn nén và dần dần trở lại trạng thái quân b́nh trí tuệ để tránh t́nh trạng điên v́ t́nh. Ngày nay các chuyên viên về tâm lư (psychologist) c̣n dùng nhiều kỷ thuật trắc nghiệm để t́m hiểu bệnh nhân nhưng điều cốt yếu là bệnh nhân phải tin tưởng và nói hết tâm t́nh th́ tâm hồn mới được giải tỏa những uất ức rối ren của cuộc đời.

Về h́nh thái, có những giấc mơ được kết cấu rơ ràng, minh bạch theo nguyên tắc luận lư như mơ đang diễn thuyết về một đề tài, tranh cải về một vấn nạn gọi chung là “Thought like dreaming”. Có những giấc mơ mà sự cấu kết lộn xộn, phi lư, h́nh ảnh biến ảo khôn lường, gây nên t́nh trạng ảo giác gọi chung là “hallucinatory dreaming”.

Khi mơ, cơ thể tác động theo cơn mơ, có thể vung chân, múa tay, tim đập mạnh và hơi thở nhanh, mắt nhắm nhưng tṛng mắt lên xuống láo liên gọi là “REM": (Rapid Eye Movement). Đi xa hơn nữa, ngành tâm lư học c̣n nghiên cứu giấc mơ của tác động REM của ngành sinh vật có vú (mamals). Trong lúc cơ thể nghỉ ngơi th́ tâm trí làm việc. Năm 1960, nhà thần học sinh lư học Pháp Michel Jouvet đă nghiên cứu về hiện tượng REM và nhận thấy rằng trong khi mơ, thần kinh hệ trung ương Ịàm việc và tê liệt hóa các khu thần kinh cảm giác của các phần khác của cơ thể, không tiếp nhận kích thích từ bên ngoài như lúc tỉnh. Tuy nhiên mơ bao hàm nhiều h́nh thái đặc biệt, đôi khi thần kinh cảm giác vẫn thu nhận các hiện trạng bên ngoài như sức nóng, lạnh. Nằm ngủ trong trưa hè nóng bức bên cạnh cửa sổ có thể có giấc mơ thoải mái nhất là khi gió thoảng thổi qua hơn là ngủ trong nhà giam nóng bức có thể có những giấc mơ ngộp thở.

Nằm vắt tay lên trán có thể mơ bị đui mắt v́ cánh tay đè mi mắt. Nằm nghiêng có thể mơ thấy ḿnh điếc lỗ tai, như vậy khi ngủ thần kinh không hẵn bị “shut down”. Các khu thần kinh cảm giác ngoại biên mà vẫn thu nhận kích thích từ bên ngoài.

Về phương diện siêu h́nh, nhiều học giả tin tưởng rằng mơ thể hiện một ẩn ư tiềm tàng, một báo hiệu nào đó chứ không phải ch́ là phản ứng hóa học của cơ thể như Allen Hobson, trường Y khoa Harvard chủ trương.

Vấn đề có ư nghĩa tiềm tàng hay không (whether dreams have hidden meaning) vẫn là vấn đề ước đoán cho đến nay khoa học chưa chứng minh được! Khi nghiên cứu sự tương liên giữa mơ và phái tính nam nữ, người ta nhận thấy rằng nam giới thường mơ khác nữ giới. Quan niệm nam ngoại, nữ nội có thể hiện qua giấc mơ. Nữ giới thường mơ đến việc nhà, bè bạn với đầy đủ màu sắc và chi tiết. Nam giới thường mơ đến các hoạt động bên ngoài, các sinh hoạt táo bạo có tính cách tổng thể hơn là đi vào chi tiết, màu sắc. Thế th́ mơ thể hiện phần nào tư thế xă hội và nghề nghiệp của mỗi người, mỗi người có một sinh cảnh riêng biệt nên mỗi người có một loại giấc mơ, không ai giống ai.

Như trên đă đề cập, mơ có thể là hiện thân của những ước muốn mà trong thực tế không thể thực hiện được, những ước muốn đó bị dồn ép và giải tỏa qua giấc mơ.

Thế th́ mơ đóng vai tṛ như một cơ phận “xả hơi” như Freud nhận xét “a sort of valve for letting off psychological steam, for reducing excitations in the mind” (The Interpretation of Dreams, Sigmund Freud) để giải tỏa tâm hồn khỏi bị ức chế.

Một kinh nghiệm mà hầu như mọi thanh niên nam nữ khỏe mạnh đều cảm nghiệm trong lứa tuổi dậy th́ là thường nghĩ đến điều t́nh ái nhưng v́ lể giáo ràng buộc nên chỉ được “xả hơi qua giấc mơ”.

Một đặc điểm khác là “Mơ rồi Quên” khi tỉnh dậy. Xét kỷ ra th́ thường khi Mộng Du hay nói Mớ th́ không nhớ, nhưng nằm mơ th́ có phần nhớ phần quên. Đôi lúc kết cấu của giấc mơ lộn xộn, đầu voi đuôi chuột, về cả thời gian lẫn địa điểm nên chỉ nhớ mơ hồ.
Về khoa tâm lư thực nghiệm, các chuyên gia nghiên cứu về kư ức (memory) xem cơ chế kư ức được sắp xếp Thu (input) và Phát (output) các Ư Niệm như thế nào. Trí nhớ ví như máy điện toán (computer) dung lượng chứa các dữ kiện (data) có hạn, nên nếu chứa quá nhiều sẽ bị “over-loaded”.

Theo Francis Crick, giải Nobel, th́ trí nhớ (memory) là một hệ thống liên tưởng giữa các ư niệm, một khi hệ thống này chất chứa quá nhiều dữ kiện, phần thái quá sẽ bắt dầu tác động lệch lạc, phát xuất ra những tín hiệu vô tổ chức, lôn xộn, tạo nên trạng thái ảo giác khích động tâm trí tạo ra những giấc mơ nhằm mục đích tống khứ những ám ảnh thừa thải. “Dream is the way of getting rid of obsessions” v́ thế nên có hiện tượng mơ để t́m quên “dream in order to forget”.

Như vậy, mơ đóng vai tṛ hóa giải và trung ḥa hoài niệm trong tâm trí, tạo thế quân b́nh giữa các tư tưởng xuất nhập. Ngày nào chúng ta làm việc quá nhiều, hay quá nhiều vấn đề đến cùng một lúc khiến tâm trí mệt mỏi “Nhức Đầu”. Cũng vậy khi giận dữ, hay trầm tư mặc tưởng vào một vấn đề ǵ chúng ta muốn được yên tỉnh. Nếu có ai quấy rầy, ḿnh có thể phản ứng: “Leave me alone” v́ khả năng thần kinh hệ không thể tiếp nhận những dữ kiện mới.

Tâm trí cần yên tĩnh để có th́ giờ gạn lọc, lưu trử hoặc đào thải ư tưởng, đóng vai tṛ của một trung tâm kiểm tín. Về phương diện sinh học, tư tưởng ảnh hưởng đến sự biến đổi tác dụng hóa học của cơ thể. Sợ làm nhiều người bạc mặt, vui quá, buồn quá hóa khóc. Những người thất t́nh hoặc âu lo thái quá thường bị gầy c̣m, xác xơ v́ lượng hồng huyết cầu bị giảm thiểu... Nói dố́ có thể làm cho tim đập mạnh. Do đó khi điều tra người ta gắn máy vào cơ thể để đo nhịp tim. Khi nói laó th́ nhịp tim thất thường và các phản ứng khác của cơ thể giúp cho nhân viên điều tra t́m ra sự thật (lie detector). Freud được mệnh danh là “Sư tổ của ngành Phân Tâm Học” (Psychoanalysis), v́ t́nh trạng khoa học phôi thai nên ông ít chú trọng đến phần sinh học của giấc mơ (biology of the dream) và bỏ dở dang công tŕnh nghiên cứu tâm lư theo phương pháp khoa học.

Ngày nay, các phương pháp khoa học được áp dụng để nghiên cứu một số lănh vực về tâm lư con người gọi chung là Khoa tâm Lư Thực nghiệm. Càng nghiên cứu người ta càng gặp phải những vấn dề không thể dùng khoa học để giải đáp hoặc nếu có giải đáp th́ cũng chỉ có tính cách vỏ đoán, do đó ngành Tâm Lư Siêu H́nh vẫn dùng để bổ sung các khuyết điểm và định hướng cho ngành Tâm Lư Thực nghiệm.

Năo bộ là vật chất như củi và tinh thần như lửa. Hồn lành trong xác mạnh (mens sana incorpore sano). Củi tốt th́ ngọn lửa sẽ thanh. Một hệ thống thần kinh tốt, tinh thần sẽ lành mạnh. Thương tích về năo bộ ảnh hưởng đến hệ thống suy luận, do đó khoa Phạm Tội học nghiên cứu thần kinh của những người phạm tội và cho biết đa số những người phạm tội bị thương tích về năo bộ, hoặc thiếu chất serotonin, chất này giúp điều hoà cảm xúc và kiểm soát sự kích động.

Tại Hoa Kỳ, trong số hơn 1300 tội nhân lănh bản án tử h́nh, có 14 vị thành niên. Các trẻ em nầy đều có thương tích về óc và thuở nhỏ bị đánh đập làm mất tính hoà hoăn và trở nên hung ác. Cũng vậy trong cuộc sống hằng ngày, có nhiều người rất hoà hoăn vui vẻ, cũng có người hay càu nhàu, hoặc v́ bệnh tật kinh niên, hoặc v́ tự ti mặc cảm, hoặc v́ ḷng oán cừu chồng chất mà giải pháp là cần chữa trị bệnh tâm thần, t́m lại sự tinh tâm, tránh tâm động.

“Thà mượn, thú tiêu dao cửa Phật
Mối thất t́nh quyết dứt cho xong
Đa mang chi nữa đèo bồng
Vui ǵ thế sự mà mong nhân t́nh
Lấy gió mát trăng thanh kết nghĩa
Mượn hoa đàm đuốc tuệ làm duyên
Thoát trần vào cơi tiên thiên
Làm thân ngoại vật là tiên, trên đời”.
(Cung Oán Ngâm Khúc))

Hoặc vào Thánh đường mỗi ngày để được chúc b́nh an cho nhau.“Các con hăy chúc B́nh An cho nhau”,đều là những phương cách giúp con người t́m được sự tĩnh tâm, tránh phiền năo.

Mặc dù với khoa học tiến bộ, khoa Tâm Lư Học, vẫn c̣n nằm trong giai đoạn phôi thai v́ liên hệ phần tâm linh và nội giới của con người khiến cho khoa học thiên nhiên hay vật lư chưa đủ khả năng đi vào đời sống tâm linh.

Khoa học vật lư thiên về mô tả các hiện tượng vật chất và hữu h́nh, c̣n các vấn đề về nguồn gốc của sự vật, con người, tinh thần, trí tuệ... sinh, tử, tiền thân, hậu kiếp vẫn c̣n nằm trong phạm trù nghiên cứu của triết học và thần học đúng với câu:

“Sông sâu c̣n có kẻ ḍ
Ḷng người “sâu thẩm” ai đo cho cùng”.



Trần Xuân Thời

Après tout, c'est le développement de la personnalité humaine qui est le but suprême de la civilisation.
L'Homme, cet inconnu (Alexis Carrel)

 


VĂN CHƯƠNG

Bài vở cũ 2015
Bài vở cũ 2014
Bài vở cũ 2013 
Bài vở cũ 2012

Truyện Ngắn

Hồi ức - Một thời chinh chiến 
No Easy Day - Ngày Vất Vả

Những bài viết của Bất Khuất


Giấc mộng kinh hoàng  
Hồi Kư của vợ người tù “cải tạo”  
Viễn thám
Trong bóng hoàng hôn
Tâm sự cùng Nữ Sĩ Dư Thị Diễm Buồn  
Phản bội Đồng Minh hay thay đổi chiến lược chống CS
Cái áo Jacket Không Quân
Ánh sáng cuối đường hầm
Sức mạnh của đồng tiền  
Di chúc tuyệt mệnh  
Rồi tôi sẽ hạnh phúc  
Anh không chết đâu anh  
V́ sao tôi là Nữ Quân Nhân?  
Nồi chè của Ông Tướng  
Người cha trăm tuổi  
Hai ngày gác ở Nghĩa Trang Quân Đội
Dự lễ Phật Đản  
Từ mặt đường dậy sóng ...  
Viết cho một người lính  
Mặt trận Tân Cảnh, Kontum 1972 
Nghĩa Quân 
Chia sẻ với các em của chị
Có những chuyến tàu
Những mảnh hồn phiêu bạt ...
Cho nhau cuộc đời  
Cha và con với biển và cá  
Kẹt cứng gọng kềm

Người tù binh hồi chánh bên bờ sông Ba  
Cái bóng của vị thầy tu  
Cái nón sắt của người lính VNCH  
Trăm ngh́n nhánh khổ  
Sài-G̣n miền đất địa linh nhân kiệt
Triết lư nhân sinh - Luận về mộng mơ qua Văn chương và Triết học  
Tấm thẻ bài  
Tung cánh chim t́m về tổ ấm  
T́nh nghĩa Vợ, Chồng khi kẻ mất, người c̣n đời sống sẽ ra sao?  
Viết cho Nguyễn Viết Dũng  
Việt cộng - Việt cộng
Tháng Ba chôn súng  
Băi biển Non Nước: Một kết thúc tức tưởi, oan nghiệt 
Tiểu Đoàn 9 TQLC - Trận chiến sau cùng  
Một lần chào cuối cùng của đời quân ngũ !  
Mất Đà Nẵng  
Sự quan tâm của vị Tướng  
Saigon xưa ...cái thời xé tiền để .. thối lại !  
Giọt nước mắt của lính
BTL/HQ/V4 DH – Di tản với 3000 đồng bào  
Người lính Việt Nam Cộng Ḥa sau 30 tháng Tư  
Bàn thờ hai mặt  
Ngôi nhà thờ cổ bên ḍng sông Saigon 
Ṿng tṛn nhân quả  
Bạn tôi người lính trẻ
Nhớ kỉ niệm .…
Một lần mất mát  
Chuyện buồn người vợ tù  
Nhẩy Dù tử chiến tại mặt trận Quảng Trị 
Ngô Quang Trưởng - Cổ kim như danh tướng 
Khai bút đầu Xuân Bính Thân 2016 - Sát cộng nô hịch

Về thăm quân trường cũ 
Xuân đă tàn chưa?

Tưởng như … Mùa xuân không c̣n nữa 
Táo quân về trời 
Đi chợ... Tri thiên mệnh  
Điều bố không dặn lại

Một đời lận đận chiến tranh  
Gió mùa xuân  
Viên đại bác cuối cùng nơi phà Cát Lái 
Người vợ là một vĩ nhân

Chưa tu đă thành Phật  
Tướng Ngô Quang Trưởng - Cô kim như danh tướng

Bắc Kỳ 9 nút - Bắc Kỳ 2 nút