Lê Đ́nh Cánh và bài thơ t́nh Thị Nở - Chí Phèo
PHẠM NGỌC THÁI
TRĂNG NỞ NỤ CƯỜI
Đâu Thị Nở, đâu Chí Phèo,
Đâu làng Vũ Đại đói nghèo Nam Cao ???
Vẫn vườn chuối gió lao xao
Sông Châu vẫn chảy nôn nao mạn thuyền...
Ả ngớ ngẩn. Gă khùng điên.
Khi t́nh yêu đến bỗng nhiên thành người!
Vườn xuông trăng nở nụ cười
Phút giây tan chảy vàng mười trong nhau.
Giữa đời vàng lẫn với thau
Ḷng tin c̣n chút về sau để dành
T́nh yêu nên vị cháo hành
Đời chung bát vỡ thơm lành lứa đôi!
Lê Đ́nh Cánh
Lời b́nh Phạm Ngọc Thái
Vào một đêm trăng. Gă Chí Phèo đi ăn vạ về say khướt v́ rượu, khật
khưỡng qua vườn chuối. Ả Thị Nở dở người đang nằm ngủ say sưa ở đó.
Gió đêm từ bờ sông thổi về mát rượi. Ánh trăng dọi xuống soi lên
người ả, trật cả chiếc yếm cùng lớp da trắng hởn. Chí Phèo, một gă
điên khùng từ lâu đă tưởng không c̣n ư thức ǵ về sự vui thú, bỗng
lúc này ḷng khát khao được sống đầy đủ lại bùng lên trong gă? Gă mê
man nh́n Thị Nở và tiến đến... Thế rồi, cả người gă đè lên thân thể
ả. Ả kêu, nhưng Chí Phèo lại c̣n kêu to hơn| Th́ trong làng, ngoài
nước, ai c̣n lạ ǵ cái thằng Chí Phèo hay ăn vạ? Nên nghe tiếng kêu
của gă chẳng ai buồn đến. Mới lại, tiếng kêu của Thị Nở cũng chỉ là
tiếng kêu của một mụ đàn bà đang thỏa măn, thích thú v́... được yêu!
Để rồi sau đó, người ta nghe thấy cả hai giọng cười sung sướng đă
phát ra từ cái vườn chuối ấy...
Gặp lại vườn chuối xưa, trong một chuyến về thăm quê hương của cố nhà văn Nam Cao - Ở làng Đại Hoàng ( tức làng Vũ Đại trong chuyện ), thuộc huyện Lư Nhân, tỉnh Hà Nam. Vẫn bên con sông Châu ngày đêm thao thiết chảy. Tâm hồn nhà thơ Lê Đ́nh Cánh đă rung lên. Cứ như anh đang hồi tưởng lại một t́nh sử nào đó, chứ không phải là cuộc t́nh của " Ả ngớ ngẩn. Gă khùng điên. " kia!? Cảnh quê trong thơ anh trào ra bồi hồi, tha thiết:
Vẫn vườn chuối gió lao xao
Sông Châu vẫn chảy nôn nao mạn thuyền...
Đó chính là cảm tác dẫn dắt nhà thơ viết lên "Trăng nở nụ cười " này. Anh không đi vào diễn tả tấn bi kịch xă hội như trong chuyện Chí Phèo, chỉ xoay quanh cuộc t́nh trăng gió... mà đề cập về giá trị t́nh yêu đối với đời sống con người.
Nếu đoạn thơ đầu mới chỉ là cảm xúc khi nhà thơ gặp lại t́nh và cảnh cũ - Th́ sang đoạn thứ hai, đoạn thơ cốt lơi, trung tâm của toàn bài. Tác giả đă khoáy sâu vào để khẳng định về chân giá trị của t́nh yêu ấy:
Ả ngớ ngẩn. Gă khùng điên.
Khi t́nh yêu đến bỗng nhiên thành người!
Hai chữ "thành người" ở đây có thể hiểu: T́nh yêu đă biến đổi kẻ xấu trở nên người tốt, ác hóa thiện, thằng điên loạn Chí Phèo trở nên hiền lành, ả ngớ ngẩn dở hơi như Thị Nở cũng thành phúc thảo, thiết tha. Đó chính là ư nghĩa hoàn lương sâu sắc của t́nh yêu gái trai, trong mối quan hệ xă hội và con người. Đọc đến câu thơ:
Vườn xuông trăng nở nụ cười...
Ta thấy rơ thái độ cảm đồng của nhà thơ về cuộc t́nh Thị Nở - Chí Phèo đó. Thời ấy, tầng lớp thống trị đă đẩy chúng ra khỏi lề cuộc sống như một quái thai. Một cuộc t́nh không luật pháp công nhận. Ấy vậy mà, với tính chân thiện và lương tri... nhà thơ đang ca ngợi chúng. Hai chữ " vườn xuông..." mà thật đầy hương vị. Cả đến bóng trăng c̣n... " nở nụ cười" . Cảnh t́nh trở nên huyền ảo, rung rinh.
Phút giây tan chảy vàng mười trong nhau...
Cùng với câu thơ: Khi t́nh yêu đến bơng nhiên
thành người! - Tạo thành hai câu thơ hay nhất bài.
" Tan chảy vàng mười trong nhau..." là thứ vàng thực sự của
lương tri, thảo thơm và thanh khiết tựa thiên thai. Là một t́nh yêu
không vụ lợi, không tính toán. Chúng trao nhau hết thảy, trái tim
cùng thể xác lẫn linh hồn. T́nh yêu ấy tự nguyện và khát vọng!
Bài thơ viết theo thể lục bát được chia ngắt làm ba đoạn, mỗi đoạn bốn câu, chuyển đoạn là chuyển tứ. Các tứ tuy vẫn nhất quán trong chủ đề t́nh yêu, nhưng được phát triển từ chuyện đến đời một cách khái quát, hàm súc.
Đoạn thơ cuối được tác giả đúc rút ra qua thực tiễn, những ư nghĩa về t́nh yêu - cuộc sống:
Giữa đời vàng lẫn với thau
Ḷng tin c̣n chút về sau để dành
T́nh yêu nên vị cháo hành
Đời chung bát vỡ thơm lành lứa đôi!
Ngẫm ra: th́ đời nào, thời buổi nào... "vàng lẫn với thau " cũng có. Nhưng anh vẫn tin, ḷng tin ấy không đặt vào bất cứ một giá trị vật chất nào, mà vào t́nh yêu của trái tim! Chỉ có "t́nh yêu trái tim" mới đầy đủ khả năng hoàn thiện, dẫn dắt nhân tính con người cùng xă hội tốt đẹp hơn! Đó chính là nhân sinh quan của nhà thơ và cũng là tính nhân bản trong thi ca. Khi ta đă có một t́nh yêu thực sự trong nhau... th́:
Đời chung bát vỡ thơm lành lứa đôi!
Bài thơ "Trăng nở nụ cười" đă được kết thúc ở đó, một cách rất... "hương vị cháo hành", mà thấm đầm nghĩa t́nh chốn nhân gian.
VĂN CHƯƠNG
Cây viết Bất Khuất
Đời người như
thoáng mây bay
Mùa lá thay màu
Hồi tưởng về
một cánh Dù đơn lẻ
Bất Khuất của tôi
Nó và Tôi
C̣n nợ Thanh An
Mùa Đông năm ấy
Kể chuyện chúng
ḿnh
Hai h́nh ảnh -
một cuộc đời
No Easy Day - Ngày Vất Vả
Những ngày hè
không thể quên !
Họp mặt
Những cái
tên không thể quên !
40 năm Bất Khuất
Hành tŕnh
của 5 ngày t́m về một thời tuổi
trẻ
Kỷ niệm Quân trường:
Đi Phép - Về Phép
Thuyền đời
Cuộc
sống của người lính chiến ĐPQ & NQ
Highway of Heroes
Nắng ấm quê hương
Truyện dài Bất Khuất
Thuyền đời ơi !
Những thằng
chúng tôi
Bài thơ trên
đồi Bác sĩ Tín
Viên đạn vang rền
Chuyện t́nh trái
ngang
Khối diễn hành
Băi tập
Lễ măn khóa
Một Đời Bất Khuất
Kỷ niệm Quân Trường - Về phép
Kỷ niệm Quân Trường - Cúp phép
Hồi
tưởng chiến trường 1062 Thượng Đức
Dọc đường gió bụi
T́nh Bất Khuất
Ngày xưa thân ái
Tôi đi lính
Bất Khuất
Quan Âm Tây
Du Hí truyện
Làm trong
sáng tiềng Việt
Hạ cờ tây
Thù dai
Kỷ niệm khó quên
Trận cuối
trong đời lính của tôi
Khúc hát Quân Hành
Một nỗi đau
Thủ Đức - Tuần huấn
nhục
Tâm thư của Cố Thiếu Úy
Trần Văn Quí
Trận Ô-Căm
Một lần vĩnh biệt
Một lần đi
Chuyến đi cuối năm
Nhớ về mái trường xưa
Phạm Xuân Tịnh - Một cuộc đời
Những ngày tháng
không quên
Tự do ơi, tự do!
V́ hai chữ Tự Do
Ngh́n trùng cách biệt
Thầy Chín
Để nhớ để quên
Bụi đất và hư vô
Mùa Noel cũ
Cuối năm tiễn biệt Mẹ
Giọt máu rơi của
người lính chết trẻ
Chữ tín
Chọn Năm Căn
Nỗi bất hạnh đời tôi
A-1H Skyraider Tarin65
Thằng láng giềng
40 Năm tỵ nạn... Nh́n lại đoạn đường
Việt Cộng pháo kích trường Tiểu Học Cai Lậy 9/3/1974
Chuyện 10 năm trước. Ngày 3 tháng 12-2004
Bạn bè
Tấm thẻ bài
Ngôn ngữ lính
tráng Sài G̣n xưa
Tiểu Đoàn 66 Biệt Động
Quân Biên Pḥng
Hương Tràm Trà Tiên
Người cựu chiến
binh già
Tàn cơn binh lửa
Cờ Vàng Ba Sọc Đỏ -
Ngọn Cờ Đại Nghĩa
Chuyện một lá cờ
Cờ
vàng trong trái tim tôi
Nắng chiều
bên ghềnh thác Niagara
“Trâu Điên” Và Cố Vấn Mỹ...Muộn Vẫn Phải Nói...
V́ sao tôi là Nữ Quân Nhân?
Nhật kư trên tiền đồn Do Thái
Tảo
một mùa thu Arlington
Tướng Đỗ Cao Trí - Người chết không yên
Những người lính cùng chiến tuyến bảo vệ tự do
Mang các anh về miền đất tự do
Bầu trời đánh mất
Bằng Lăng
Như vạt nắng chiều
Đời sống người Việt tại Úc
Truyện một người lính gương mẫu
Sự thật cuối cùng đến quá trễ!
Hồi ức Sài G̣n thời lính tráng
Mẫu chuyện về Thống tướng TMT Lê Văn Tỵ
Mùi áo lính
Ôi! Chareles
Vở mănh tinh cầu
Chúng tôi mọc
rễ và yêu thương...
Thủ Đức - Một thời khó quện
Ba Tôi, Người Lính VNCH
Chuẩn Tướng Lương Xuân Việt
Thiên hùng ca dựng một ngọn cờ
Sống với đàn anh không phải dễ
Chiều lạnh giáo đường
Hoài niệm
Những v́ sao
của một thời tuổi thơ
Ngọn đuốc Lê Xuân Việt
Một chút mặt trời...
Trốn trại
Chuyến ra khơi đầu tiên
Hữu Loan và màu tím hoa
sim
Hệ thống thông tin gián điệp toàn cầu Echelon
Cho cuộc t́nh đầu
Ngày Quân Lực 19/06 tại Melbourne
Người lính trong lửa đạn, và sau trận chiến
Một kỷ niệm xa xưa
Bố tôi, người
lính Việt Nam Cộng Ḥa
Điệp vụ
U2
Vụ tấn công USS Liberty
Ngày 19
tháng 6 dưới mắt một hậu duệ VNCH
Ngày Quân Lực 19 tháng 6 lần thứ 49
Cha là niềm tự
hào của Con
Vượt qua khỏi con
Trăng
Con gái của Ba
Nếu bạn
muốn thay đổi thế giới
Người
lính già trên chuyến tàu đêm
Trên đỉnh cô đơn
Một thoáng qua
hồn
Ban Mê Thuộc -
Ngày đầu ngày cuối
Mênh mang mùi
biển mặn
Rừng lá thăm anh
Vợ và những ngày
đầu đời lính
Hành quân lưu động biển LLĐN Duyên-Pḥng 213
Chị hai
Bóng ngả đường
chiều
Bài thơ t́nh
Thị Nở - Chí Phèo
Giọt nước mắt... v́ niềm kiêu hănh
Sức mạnh t́nh
chiến hữu
Những tản mạn về "Cố Vấn"
Đuờng chinh chiến
Chết tại Ban Mê Thuột
Bài t́nh ca ngày đó
Người trở lại
Pleime
Nhà thơ đi lính
Con rạch nhỏ quê ḿnh
Chuyện cái nón lá
Chuyến Taxi cuối
cùng của đời người
Chuyện của một người không có tội
Hoa Dă Qùy của anh!
Chỉ c̣n là kỷ niệm
Tháng Ba t́m về tử
lộ
Như cánh diều bay
10 tội đại ác của Hồ Chí Minh và đảng cộng sản VN
Gió ơi! xin đừng thổi
Bánh ḿ và hoa
Hồng trong ước mơ của Mẹ
Những người vợ cùng
tuyến đầu
Đại Uư dũng cảm
Người Việt viết
tiếng Việt. "Người Giệc Giết" tiếng Việt
Đời Phi Công
Nợ Đời một nửa,
còn một nửa nợ ơn em
Từ trại tù ra biển khơi
Trường Phi Hành Hải Quân Hoa Kỳ Pensacola
Chỉ v́ một câu hỏi
Trại "tù" cải tạo – địa ngục trần gian ở VN
Con gái người ta
Bùi Giáng:
Diogenes thời đại !
Năm Ngọ nói
chuyện ngựa
Xuân và người
lính Việt Nam Cộng Ḥa trong nhạc Việt
Xuân về trên
đầu súng