Chan ga

Chăn gà

Thanh Thản Nhiên

Có nuôi là có giữ, nuôi con phải giữ con, chăn con. Chăn gà thì cũng vậy! Cháu tôi kẻ thích chăn gà nhưng là gà nòi hay gà cá độ. Gà giò chỉ nuôi ăn thịt, không cần chăn kỷ. Sáng, chiều cứ rải lúa thóc ra sân kêu tức khắc chúng bu lại. Gắn vài ba máng nước đâu đó nếu cẩn thận. Bầy gà cũng có thể tự đi bươi quào kiếm thức ăn, nước uống rơi rớt xung quanh nhà.

Nuôi gà nòi phải có người chăm sóc đàng hoàng. Tuy vậy lúc dịch “cúm gà“ tới, chủ nhân kỹ đến đâu chúng cũng “bye, bye!“ Đã vây còn bị đem thiêu đốt hàng loạt để ngừa cúm gia cầm. Gà của Hoàng chưa bị nạn dịch nầy, chỉ biết gà hắn được“ trộm ghé mắt tới hốt đi cả chục con, đau khổ tưởng bứt vốn. Chúng “viếng“ tới hai lần tội cho thằng cháu. Gà có tên ngộ là gà Mẻ gặn hỏi sao gọi Mẻ, bảo người ta kêu như vậy! Có lẽ giống gà của Mexico lai giống du nhập qua tận Việt Nam chớ gì? Dân quê nói trài trại, mình phải tự moi cái “đỉnh cao trí tuệ“ ra đoán. Thấy Hoàng cho gà ăn tôi tới hỏi:

- Gà nuôi bao lâu thì bán được?

- Dạ tám tháng bán được rồi!

- Nuôi cực không con?

- Cực lắm mợ! Mỗi tháng phải chích chủng ngừa cho nó.Thức ăn toàn là lúa còn trộn thêm thuốc ngừa nữa.

- Lúc gà có triệu chứng bịnh chúng ra sao?

- Cũng như con nít vậy, nó biếng ăn, lông hơi dựng lên. Bầu diều còn căng cứng là biết “ảnh, chỉ“ ăn không tiêu rồi, phải tiêm thuốc tống vô.

- Gà con có bị dịch cúm lần nào chưa?

- Chưa mợ, con tiêm thuốc ngừa kỹ lắm. Nghe đâu đó bị cúm gà con cũng lo nhưng gà mình đâu nhiều nhỏi gì.Gà người ta là gà công ty hoặc họ nuôi hàng ngàn con trong trại mới bị dịch nầy.

Nói chuyện nửa chừng thì một đồng chí chơi gà chạy xe gắn máy xuất hiện, trên tay có ôm gà nhà tới nhờ chủ nhân cho mượn gà để “thử lửa“ xem gà hắn đấu đá thế nào. Tôi tò mò theo dõi bọn gà chọi nhau: Bình thường tôi luôn tránh coi đánh lộn giữa người hay thú sợ bị văng miểng, bây giờ khi không mình lại xem đá gà? Hai chú gà phùng mang thủ thế, lông cổ xoè ra như cái quạt, tung chưởng cho nhau trong khi Hoàng và khách nhìn chấm điểm bình luận. Chúng đá kịch liệt bất phân thắng bại. Hai trọng tài phải bước tới ôm chúng ra cho nghỉ. Trận đấu kéo dài không tới mười phút. Nếu con nào bỏ chạy là thua.

- Gà cá độ thì “bên thắng cuộc“ ăn được bao nhiêu?

- Cở trên triệu bạc!

Hoàng nuôi gà bán cho dân chơi cũng hơn mười năm. Phải có thú đam mê, có khiếu mới đuợc. Chuyện nuôi gà cần nhứt nhà phải có mặt bằng rộng rãi, sân trước vườn sau thoáng mát: Chật chội quá khó lòng phát triển nghề nầy. Bầy gà của Hoàng cả trăm con đủ hạng tuổi: Đầu nầy có hai chị gà đang nằm ấp trứng, chừng ba tuần lễ, gà mẹ gà con đã ríu rít ra sân được rồi. Toán khác được bốn năm tháng đang nhởn nhơ qua lại và bươi thoải mái trong các bụi rau cỏ. Nhóm kia thì nằm ụ dưới lùm cây, đống củi để “nghỉ trưa“. Có lúc thấy Hoàng đương ôm chú gà lông mướt đỏ au, đưôi vểnh cao đen tuyền, hỏi:

- Hoàng ôm con đi đâu đó, con trai nầy mấy tháng rồi?

- Dạ giáp năm rồi mợ, gà nầy con cho ở riêng để đạp mái gầy giống.

Nhà chúng tôi kế nhà Hoàng cách nhau bởi khoảng sân rộng, có hàng mít năm sáu cây, cao tới nóc nhà cho bóng mát rượi. Giữa hàng mít Hoàng giăng thêm chiếc võng nằm giữ nhà. Sau hè cũng có một hai võng mắc đâu đó để khách tới mua gà họ nằm đong đưa mặc cả và “bình loạn“ đặng tránh cái nóng oi bức buổi trưa. Khách thích ngồi xổm để dễ quan sát theo dõi từng dáng đi, bộ điệu chú gà như ban giám khảo chấm thi hoa hậu. Hoàng chăm sóc tỉ mỉ từng con gà như bà mẹ lo đứa con nhỏ của mình. Có lúc hắn giơ cao chú gà lên khỏi đầu tìm gì đó, biết ra nó đang xem vảy và cựa gà để phân loại gà thuộc giống tốt, xấu. Cuối cùng Hoàng ôm gà đi khoác nước như tắm cho mát. Đàn gà con mới ra ràng vừa thả ra sân chủ cho cả mẹ lẫn con nằm trong một lồng gà lớn thoải mái, thách gà khác “bắt nạt“ được con nó. Không như gà ăn thịt, chủ bỏ mặc để gà mẹ dắt đám con đi kiếm mồi. Mõi mệt mẹ giương đôi cánh âu yếm cho con chui nằm trong đó..ngủ trưa. Chợt tôi hát thầm “vườn rau vườn rau xanh ngát một màu, có đàn, có đàn gà con nương náu..." (Phạm Duy).

Đàn gà nầy có trên chục con vì hai bầy nhập một để gà mẹ vừa chăn con mình, chăn lẫn con của gà khác để chị gà đó thong thả dưỡng sức đẻ tiếp. Rải rác phía sau nhà có độ năm sáu chuồng gà trung bình, đôi ba lồng gà khá lớn để nhốt cả mẹ lẫn con hầu chủ nó dễ coi chừng. Chạng-vạng tối Hoàng hốt bầy gà đó cho vô thùng carton đem vào nhà, sáng lại đem ra sân nhốt tiếp. Quan sát thấy “mẹ gà“ rất dữ, con nào léng-phéng gần chỗ mẹ con“ nàng“ lập tức nàng xoè đuôi ví đuổi sợ ai bắt con mình đi mất. Người ta đã là mẹ của bầy gà con bận rộn thế kia mà thỉnh thoảng có vài chú gà sung sức nhìn mẹ gà coi còn mượt-mà nên hạ cánh đi xiểng niểng tới gần, lập tức được“nàng“ xoè cánh ví chạy có cờ. Lác-đác đâu đó hai anh gà muốn lấy le với các chị gà khác, tự động kênh xì-po, lông cổ giương ra đứng ghìm nhau thủ thế rồi một, hai, nhảy vô ăn thua đủ. Không thấy chủ đứng đó, đá mệt chúng tự động tan hàng rút lui.

Nuôi gà lâu năm có kinh nghiệm lại kỹ lưỡng nên Hoàng sống được với nghề nầy. Tháng giêng là tháng ăn chơi, nông dân có nhiều thú tiêu khiển trong đó thú chọi gà và cá độ là một.

Mỗi con bán khoảng sáu, bảy chục euro trở lên tùy giống tốt, xấu. Nhà làm ăn mua bán nên cửa ngõ không khóa còn mở rộng ra. Bạn bè hay khách mua gà tới, họ ung dung đi thẳng từ trước ra sau hè để ngắm và chọn lựa. Ban đầu tôi chưa phân biệt ai lạ ai quen, sợ kẻ gian tới bắt gà nên rình, theo dõi họ hơi kỹ, hết lén nhìn qua cửa sổ nhà mình rồi giả bộ ra sân quét lá rụng đặng..canh. Nhưng khỏi lo, mẹ Hoàng giữ nhà rất tài. Lạ quen gì bà đều biết mặt nhớ tên. Ai có dáng điệu khả nghi bước ra sau hè, bà mau chân tới ngồi ở băng đá trước nhà để...hóng mát và quan sát. Khi hắn vào tay không, lúc trở ra có ôm thêm chú gà nào chăng để bà...báo động miệng. Hoàng có tay nuôi gà nhưng chẳng có tay nuôi chó, nuôi con nào không chết cũng bị bắt cóc. Khi vắng bóng chó đúng lúc trộm tới chiếu cố. Bây giờ tạm ổn, Bà con mới tặng chú chó nhỏ nên tạm..khoẻ. Nhà kế bên nuôi tới ba chú khuyển, chúng sủa hùa mệt lổ tai nhưng kệ để ban đêm cả nhà được yên tâm thẳng giấc. Sáng, trưa, chiều chủ cho gà ăn đều đặn, đó là bữa ăn chánh. Ngoài ra còn những thức ăn tạp nhạp cơm dư thừa hoặc trái cây chín như mận rụng đầy sân mặc sức gà mổ.Còn xoài, mít chín bị sâu ăn rụng lác đác cũng được Hoàng chịu khó đem quăng cho gà“ăn dậm“. Trời sẫm tối chủ gà lùa vô từng chuồng nhốt theo cấp bậc lớn nhỏ. Ban ngày cả đại đội gà đi tứ tán từ trước ra sau vườn, chúng hay lấn sân dạo chơi qua nhà tôi để thỉnh thoảng rải phân bón cho tôi hốt quét có việc làm.

Nhà ở cạnh bờ sông, trước khi làm ăn bọn trôm đã quan sát địa thế cùng đường đi nước bước. Ban đầu giả bộ tới xem và tham khảo giá gà, đợi lúc tối trời và con nước lớn chúng bơi xuồng cặp bờ, cắt ổ khoá rào dưới bờ sông. đập bể bóng đèn chong cho tối rồi tóm trọn bầy gà trong các chuồng xong rút lui êm. Sau trân đó Hoàng bắt buộc nuôi chó, tập cho gà lên...lầu ngủ. cũng lầu một, lầu hai đàng hoàng. Lầu của chúng là những cây mận, cây mít cao nghất nghểu. Từng nhánh từng cành là tầng lầu của gà. Một thang tre dài đặt dựa gốc cây để gà bay lên đáp xuống như ta lên lầu từng bậc vậy. Khi gà biết bay nhảy, lúc trời sụp tối, cháu tôi ra sau, chịu khó bắt chúng hất bổng và đưa nhẹ từng con lên cây, từ từ chúng quen. Gà nhỏ chưa đủ lông cánh thì mang vô nhà nhốt. Bọn trộm gà cho đồng bọn nó kêu chủ nhân tới chuộc, Hoàng trả lời:“Tụi bây để ăn đi tao không tiền chuộc!“

- Sao chúng không bán mà kêu chuộc?

- Tại bán không bao nhiêu và ai cũng biết gà đá chỉ mình con ở đây nuôi thôi.

Gà gây giống nhốt riêng

Vụ trôm gần đây nhứt là năm rồi khi chúng tôi không ở đó, ban đêm chó nhà bên cạnh sủa gầm gừ lâu lắm. Hiếu tên quản gia nhà này lên sân thượng thấy có kẻ gian đứng sát cửa bờ sông bèn báo động gọi điện thoại di động cho Hoàng. Ban đêm im vắng máy reo nghe lồng lộng, biết động ổ chúng chuồn và biến đi mất. Mấy năm trước vợ chồng tôi lo xa đã gắn Alarm, tôi còn kén chọn nhạc nào reo êm tai không kêu ỏm tỏi giựt mình nhứt là về đêm, gắn được vài ngày đã gặp phiền. Khoảng nửa đêm nhạc Jingle Bells của máy đánh thức tôi dậy. Hồi hộp nhưng nhát không dám ra khỏi phòng, tôi lay chồng mình dậy “Alarm báo động anh ra bắt ăn trộm nè!“. Nhưng có ma nào đâu, hoặc nếu có nó đã dông mất vì máy đánh thức chủ nhà dậy kia rồi. Tờ mờ sáng nó lại reo nữa. Thì ra chỉ một cơn gió lay nhẹ cũng khiến máy trổi nhạc lên, tức mình gỡ máy cất liền. Ăn trộm không thấy chỉ thấy mình mất ngủ. Kẻ gian chưa run mà chủ nhà đã sợ trước rồi.

Xem đá gà hay coi đấu bò xứ Tây ban Nha hoặc đấu đô vật cũng na ná giống nhau không ra khỏi định luật “mạnh được yếu thua“. Trâu, bò, gà vịt bị chủ đem làm trò tiêu khiển trục lợi, người ta thì đấm đá mạnh bạo mong hạ “nốc ao“ đối thủ để mua danh kiếm lợi. Khi ra khán đài chào khán giả hai kẻ thi đấu đều tươi cười khoẻ mạnh, phút cuối hạ màn kẻ nầy nằm đo ván, người kia cười méo miệng vì mệt nhưng vui sướng được trọng tài nắm tay giơ cao tuyên bố “thắng cuộc“. Dù thắng hay thua bên nào cũng bầm mặt dập môi. Đạo Phật có nói về nhân quả. Người ôm gà đi đá, lấy cái đau của kẻ khác để mua vui cho mình thì cuối đời sẽ bị mù hay mang bịnh về mắt. Ông bà có nhắc nhở như vậy chắc đã kinh nghiệm đâu đó muốn khuyên con cháu nhưng chúng “sức mấy“ mà nghe !

Tôi thấy chỉ có chăn trâu hay chăn bò là khoẻ nhứt. Ban ngày hai con vật nầy giúp chủ lo việc đồng án, trưa đứng bóng được thả rong đi kiếm cỏ ăn.Trời sẩm tối đám mục đồng cưởi trâu bò về chuồng vừa đi vừa hát nghêu ngao “Ai bảo chăn trâu là khổ, chăn trâu sướng lắm chứ. Ngồi mình trâu phất ngọn cờ lau và miện hát nghêu ngao“. Ngày xưa ông Đinh bộ Lĩnh cũng cỡi trâu tay cầm cờ lau chơi trò tập trận đánh giặc phất cờ để điều binh khiển tướng. Ngày nay chúng ta hay nước bạn cũng đã và đang có nhiều ĐBL dẫn dắt đồng bào đi biểu tình trong trật tự.Trước là bày tỏ khát vọng muốn chén cơm manh áo mình không bị ô nhiểm vì chất độc thải ra trên biển, sau là nêu cao dũng khí của đồng bào trước mối đe dọa xâm lăng của người láng giềng anh em .“Tức nước vỡ bờ!“ Câu nói phát xuất tự tâm can con người. Chờ vậy ngày “vỡ bờ“ chắc không xa!

Thanh Thản Nhiên

Chăn gà

VĂN CHƯƠNG

Truyện Ngắn

Những bài viết của Bất Khuất