Huu tam, vo tam

Hữu tâm, vô tâm

Thanh Thản Nhiên

Bận trở về dốc cầu thấp, lài hơn

Nơi đó có những anh em thu vé qua cầu, trực cầu luân phiên làm việc bất kễ cuối tuần hay lễ lạc chi cả.

Tôi muốn nói về cây cầu Tân Long thuộc quận Chợ Mới, vừa hoàn thành khoảng một năm nay. Hơn một tháng qua lại mỗi ngày, tôi được dịp quan sát, trò chuyện cùng đội ngũ gác cầu nầy. Tất cả có sáu anh em chia nhau mỗi bên hai anh thu tiền lượt đi, về. Xe đạp thu một ngàn đồng, xe gắn máy năm ngàn còn xe hơi hay xe vận tải thì bốn chục ngàn trở lên tùy trọng tải nặng nhẹ cho mỗi bận.

Ngày đầu tiên tôi đi qua, dĩ nhiên phải đóng mãi lộ một ngàn rồi. Trưa về tôi chuẩn bị tiền lẻ để khỏi chờ thối tiền. Ngừng xe chìa tiền ra thì một anh trạc năm muơi ngoài cười tươi không nhận tiền nói:

-Thôi khỏi cô ơi!

- Ủa, bữa nay có gì mà không lấy tiền?

- Lúc sáng tui thấy cô châm cứu đó!

Tôi ngạc nhiên nhìn kỹ anh ta và nhớ lại. Thì ra anh có đi châm cứu nơi tôi làm việc trong nhà thuốc nam đây. Sáng nầy tôi tới trễ đã thấy bà thầy đang ghim kim châm chi chít trên lưng cho một người nằm sấp. Muốn nhìn kỹ mặt cũng khó vì anh ta nằm úp mặt xuống gối bất động. Tôi nhớ có hỏi thầy mình:

-Anh nầy đau chi vậy cô?

-Cậu bị thoái hóa cột sống cổ.

Thấy tôi xuất hiện, cả thầy lẫn trò đều mừng, còn hai bà phụ tá thì réo om sòm:

-Ê, mợ năm lại phụ châm tiếp coi!

-Đầu óc còn mệt, cho nghỉ ít bữa đi!

Tôi chưa muốn cầm kim vì bận trả lời bà con hỏi thăm sau một năm “trốn việc.“ Hơn nữa phải ngồi nghỉ cho bớt mệt vì chạy xe. Châm cứu cần để đầu óc thư giãn đặng tập trung châm cho trúng huyệt. Tôi câu giờ nhưng cũng ghim và mở kim giúp hai cô phụ tá, xong rồi ghi lên bảng để nhớ thời gian châm là 30 phút mà tháo gỡ dây điện. Cứ như thế chúng tôi làm việc từ 5 giờ sáng đến 10 giờ trưa hoặc trễ hơn vì còn người tới. Trung bình một ngày có khoảng gần ba mươi người bệnh tới đây. Gian nhà phía ngoài là để bà thầy bán thuốc tây. Ai hốt thuốc nam thì miển phí. Thứ bảy, Chúa nhựt nghỉ đóng cửa. Hôm nay đầu tuần nên bệnh đông, ồn kẻ ra người vào vẫn hết ghế ngồi phải ra đứng bớt ngoài sân. Phòng mạch tăng cường máy hát dĩa mở để bà con thưởng thức những bài phật pháp của đạo Hoà Hảo. Nghe để quên cái đau trên thân vừa mới châm. Nghe để ăn hiền ở lành sống đúng lời Phật dạy. Máy giảng đạo phàt thanh om sòm rồi ngưòi nhà đưa thân nhân đi trị bệnh nói huyên thiên (cũng may kẻ bị bệnh đang chịu đựng cái đau nên lười nói). Bởi vậy bà thầy tôi phải gắng nói to dù chỉ nói để chào khi bệnh nhân tới. Nhường thầy tôi chào xã giao bằng tay bằng miệng, tôi bỗng thấy..mệt nên ai mới bước vào nhà , tôi chỉ lẹ làng gật đầu cười là ..hoàn tất trừ khi được hỏi. Mình biết thân ốm yếu phải giữ hơi giữ khí chứ! Châm cứu cho người tức là mình gián tiếp truyền năng luợng của mình qua con bịnh. Nhìn thầy tôi chẳng thấy bà hao hơi tổn khí chút nào. Xin Trời Phật độ cho bà! Đôi lúc mệt tai quá tôi định tới vặn “âm thânh vừa đủ nghe“ nhưng không dám vì bà muốn mọi người lắng nghe cho kỹ lời Phật dạy mà thực hành theo. Hàn huyên đôi câu khi mọi người chào đón mình trở lại, tôi đảo tới đảo lui bên những giường bệnh xem ai cần tăng hay giảm điện khi máy đang chạy. Cái anh Danh đang nằm đây, tôi nhớ có tới bên hỏi thăm, anh quay mặt ra nhờ tôi tăng điện mạnh trên hai vai dùm ảnh. Cái đau và sự chịu đựng của hai mươi cây kim chỉ kéo dài 30 phút rồi chấm dứt có nhằm chi cơn đau thoái hoá hay đau nhức triền miên của bà con nghèo phải đi trị bịnh! Có thân thì có khổ. Lão tử có câu:

Ngô hữu đại hoạn, vị ngô hữu thân
Nhược ngô vô thân, hà hoạn chi hữu.

Tức là:

Ta có hoạn nạn vì ta có thân,
Nếu không có thân, làm gì có nạn (khổ)

Anh Danh nầy còn ngồi chờ tới phiên ông Ba Đốm sẽ tới bấm huyệt và “vặn vẹo xương sống“ vì ông bận tay nên anh ta có thì giờ quan sát “người lạ“ mới tái xuất giang hồ là tôi. Bệnh nhân khác cũng vậy, được dịp ngó tôi lom lom nhưng có vài người quen thuộc năm trước tôi về họ và tôi đều nhớ nhau mừng rở. Người mừng là tôi vì biết bà con tuy không mấy khoẻ mạnh nhưng vẫn còn sống đủ mừng rồi.

Bây giờ tôi nhận ra anh ta, đâu dè anh làm việc ở đây. Mừng bất ngờ vì đi miển phí nhưng tánh hay đùa tôi định nói:

-Nếu thế sáng mai anh đứng thu tiền bên kia chờ tui tới khỏi thu phí rồi hãy vô châm cứu đặng đở tốn một ngàn nha!

Mà thôi chưa quen thân nên tôi im lặng chỉ cám ơn và hẹn:

-Mai gặp lại nhen anh!

Chắc chắn mai anh ta phải tới vì thông thường phải châm liên tục một tuần mới ngưng nghỉ. Ai bận lắm thì đi vài hôm, nghỉ rồi lần khác tới. Hôm nay đầu tuần nhưng anh Danh đây đã kiên nhẫn đi hai, ba tuần liên tiếp rồi. Tôi có khoe với bà thầy và bạn đồng nghiêp khi anh vừa ra cửa:

-Anh Danh đó tử tế, hôm qua không thu tiền của tui.

-Mấy người đi xe đạp, ai nghèo và già nua họ cũng không lấy tiền.

Ra thế, nhưng làm sao biết ai nghèo, già mà tha họ. Mấy bà bạn ở đây có việc chi mà họ không biết nhứt là tiếng lành đồn xa. Người nầy đồn người kia đặng đở cho người nghèo. Tôi không bỏ cơ hội đùa dai. Hai bữa trôi qua, đã quen mặt tôi nhắc Danh việc tôi định nói hôm trước. Anh gật đầu vui vẻ:

-Tui sẽ dặn mấy tụi kia “tha bổng“ cho cô.

-Làm sao bạn anh nhớ mặt tui mà tha bổng?

-Hôm qua cô cho bọn tui mấy cái bánh ít và một bọc bánh canh đó, sao quên cô được. Nhìn cô họ biết liền.

Phải rồi, ngày thứ nhì làm việc, nhà chị đồng nghiệp có giỗ, chị mời thầy trò chúng tôi tới dự. Ra về chủ nhân biếu tôi lỉnh kỉnh bốn, năm cái bánh ít và hai bọc bánh canh. Về tới cầu Tân Long tôi chia hết cho mấy anh em, chỉ giữ lại một bọc bánh canh dành cho bà chị ở nhà, thế là “bánh ít đi bánh qui lại“. Sáng hôm sau tôi chạy ngang, có cậu nhỏ tuổi hơn Danh đang trực gác nhìn tôi cười và khoác tay ra dấu chạy đi. Tôi cám ơn và nói vói theo “tui đi làm từ thiện mà!“. Cậu nầy tôi chưa biết tên, khi đạp xe chầm chậm tới đã để ý thấy cậu ngồi ăn khoai lang nhai ngồm ngoàm trong miệng, tay kia lượm tiền lẻ của người đi trước tôi. Hình ảnh nầy chợt làm tôi nhói tim muốn khóc. Ai đó hay cười hoặc che đậy mặc cảm nghèo của mình khi phäi ăn độn khoai thay vì ăn phở hoặc hủ tiếu để khoe “khoái ăn sang“ chớ không phải “sáng ăn khoai“ đâu nhá! Trưa tôi xin về sớm vội chạy ngang chợ mua hai đòn bánh tét cùng mấy món đồ ăn tiếp tế để mấy cậu ăn trong bữa cơm trưa. Và rồi trước lạ sau quen hết. Món ăn không quí báu chi nhưng người ta nói “của cho không bằng cách cho“. Tôi tặng họ với tất cả tình thương đồng bào của mình trong đó.

Thấm thoát đã hai tuần đi về đều đặn mấy anh em đều biết thứ, họ và nguyên quán của tôi dù rằng mình không giới thiệu. Dĩ nhiên do cậu Danh nghe bệnh nhân châm cứu kêu réo tôi om sòm trong đó. Còn bây giờ đến luợt các anh em:

-Ghé nghỉ chân chút cô năm!

-Năm đi đâu vắng hổm rày vậy?

-Tui phải đi thăm bà con trên Lái Thiêu.

Ngày nào về tôi cũng ngừng lại trò chuyện vài ba phút bớt mệt mới đi tiếp.

Có những lúc cô em họ chở tôi qua làng đi bằng xe gắn máy, các anh thấy tôi đưa sẵn tờ năm ngàn họ vẫn lấy và tôi cũng muốn như vậy. Không vì quyền lợi mình mà làm liên lụy kẻ khác.

Bận đi sáng sớm lẽ ra tôi còn sức không cần xuống dắt xe đi bộ, nhưng sao gắng sức không nổi, tới lưng chừng cầu mới lên đạp đi tiếp. Còn bận về trời nắng cháy da và làm việc mệt vậy mà sau khi chào mấy ông bạn trực cầu, tôi phóng lên đi thong thả một mạch, không phải xuống dắt xe như lượt đi thật ngược đời. Gió dưới sông thổi mát rượi. Tôi thả ga bớt thắng, xe cứ lướt nhanh thật khoẻ.
Kẻ qua người lại các cậu đều vui vẻ thu phí, khách cũng không cau có khi nộp tiền. Có người nói nửa đùa nữa thật:

-Tha cho một bận đi ông!

-Tụi tôi làm công chớ đâu phải chủ nhân. Tha rồi bị mất việc sao.

Nhìn mấy anh em thu tiền khách, chứng tỏ họ nhớ kỹ từng người:

-Trả luôn bận về.

-Ngày mai tui đóng luôn nha!

Tôi thắc mắc hỏi:

-Bà con hứa hẹn các cậu có nhớ nhắc đòi không vậy?

-Nhớ chớ, trong xã nầy dân đâu nhiều nhỏi gì mà không nhớ, trừ người lạ ở nơi khác tới thì không biết thôi.

-Như tui chứ gì? nếu anh Danh không đi châm cứu chắc mỗi ngày tui tốn hết hai ngàn rồi.

-Cô đi làm từ thiện thì được miễn.

Phí thu tiền cũng cho mua vé tháng để bà con tiết kiệm. Ai qua lại nhiều lần trong ngày thì xài vé tháng rẻ hơn.

Cầu Tân Long nơi đây do một tư nhân trúng thầu xây. Trước khi có cầu nầy dân chúng phải đi đò qua bên kia sông. Xe đạp thu hai ngàn, xe gắn máy ba ngàn. Bây giờ đò đưa đã dẹp nên hành khách phäi đi vòng qua cầu mới vào làng được. Cô Hoa phụ tá nhà ở sát bên nên rất tiện cho cô chạy sang giúp bà thầy. Sáng nào cô cũng mang qua mấy chục bọc sữa đậu nành để bán cho bệnh nhân. Cô bán rẻ mà ngon, chỉ có hai ngàn mỗi bọc. Chính tay cô thức sớm xay đậu và nấu sữa mang tới bán, mọi người đều ủng hộ mua giúp nhưng có hôm bị ế vì bệnh nhân vắng mật bất tử mặt dù có dặn trước. Thấy ế tôi mua hết và trấn an:

-Cứ nấu bán bình thường, ế tui mua cho không sao đâu. Nhà tui con cháu đông.

Nói vậy chớ con cháu đâu mà đông! Tôi nói láo để giúp kẻ nghèo cơ cực chớ nào để hại ai. Tật nói láo là một trong năm giới cấm khi ai muốn quy y Tam Bảo. Người phật tử phải hứa sẽ giử năm giới nầy: không nói dối, không trộm cắp, không tà dâm, không sát sanh, và không uống rượu. Có người không hiểu sâu xa, sợ thất hứa nên không dám quy y. Ở đây tôi đã nói dối nhưng dối để làm an vui người khác, hoàn toàn chẳng có lợi ích gì mình thì Phật cũng cho là“ngoại lệ“và tha tội. Nhưng uống sữa mãi cũng…ngán. Có hôm còn dư cả chục bọc sữa. Tôi chợt nhớ tới các anh em gác cầu, ghé ngừng và tặng hết cho họ.

Ngồi gần những nhân viên lao động nầy, tôi không quên khuyên họ ráng giúp đở người nào các anh thấy họ già yếu, khiêng vác nặng nề thì nên“tha bổng“ cho qua luôn như tôi đây chẳng hạn. Ngày sắp chia tay tôi gởi mỗi anh em một số tiền nhỏ để lây lất qua ngày. Không dám đưa trong chỗ châm cứu sợ họ phân bì“ còn người khác nghèo hơn sao không giúp“. Có chứ, nhiều bệnh nhân tôi nghe kễ qua bệnh tật, hoàn cảnh, chờ họ ra ngoài là nối gót theo để nhét vào tay cô chú đó một số tiền và khuyên họ nên đi chạy chữa ở bệnh viện nếu không bớt.

Bận đi lên dốc cầu hơi cao đành dắt bộ

Cứ như thế tôi âm thầm theo dõi từng người, nghe và biết ai thật sự khốn khó tôi sẵn sàng mở hầu bao chẳng chút đắn đo. Cứ trách ông Trời không công bằng. Kẻ giàu xài tiền, ném tiền qua cửa sổ không tiếc sao không ném vào nhà dân nghèo để họ sống yên ổn. Mình chẳng khá giả chi, nhìn họ cơ cực chịu không nổi vì “lực bất tùng tâm“. Thôi xin lấy giáo lý Phật dạy ra suy gẫm, đó là do nghiệp báo của mỗi người ở kiếp trước, sống ích kỷ hoặc là “sống chết mặc bây“ thì giờ đây quả nghèo đó đã trổ ra cho mình.

Thanh Thản Nhiên

-

Hữu tâm, vô tâm

VĂN CHƯƠNG

Truyện Ngắn

Những bài viết của Bất Khuất